Nghe tin GS Hoàng Tụy được Hiệp hội Quốc tế về Tối ưu toàn cục trao Giải thưởng Constantin Caratheodory, tôi vào mạng Google và mạng Baidu (của Trung Quốc) tìm hiểu xem thế giới biết gì về bậc hiện tài này của Việt Nam. Kết quả tôi thấy thì ra mình biết về bác Tụy còn ít hơn người nước ngoài.
Thí dụ, tiểu sử bác Tụy bản chữ Hán cho biết bác được gọi là Hoàng « Jefferson » Tụy ; bác có con trai là Hoàng Dương Tuấn, hiện là phó giáo sư tại Đại học Công nghệ Sydney, Australia, và con rể là Phan Thiên Thạch; cả hai cũng nghiên cứu toán tối ưu toàn cục như GS Hoàng Tụy. Thì ra cả nhà đều giỏi toán, Hổ phụ sinh hổ tử mà!
Trang mạng worldcat.org giới thiệu GS Hoàng Tụy có 31 công trình đăng trong 57 ấn phẩm được in bằng 6 ngôn ngữ và có mặt ở 846 thư viện.
Trang mạng ccebook.net giới thiệu cuốn Convex Analysis and Global Optimization (Phân tích về Lồi và Tối ưu toàn cục) của GS Hoàng Tụy, dày 356 trang, giá bán 249 USD, do Nxb Springer xuất bản năm 1998 (khi ông 71 tuổi).
Luận văn có đầu đề A Cutting Algorithm for the Minimum Sum-of-Squared Error Clustering của hai tác giả Jiming Peng và Yu Xia có trích dẫn 3 tác phẩm của GS Hoàng Tụy là:  - Global optimization do Nxb Springer xuất bản tại Berlin năm 1993; - bài Concave programming under lincar constraints đăng trên tạp chí Soviet Mathematics, năm 1964 ; - cuốn Clustering via d.c. optimization, xuất bản năm 2001.
Danh từ riêng Tuy’s cut (Lát cắt Hoàng Tụy) xuất hiện nhan nhản trong các tài liệu nói về Lý thuyết Tối ưu toàn cục. Vân vân và vân vân.
Thì ra hiền tài ở ngay cạnh ta nhưng chính ta chẳng biết (hoặc biết mà lờ đi?).
Sau khi GS Hoàng Tụy được trao Giải thưởng cao quý Caratheodory, báo chí ta bắt đầu đăng nhiều tin về ông. Lãnh đạo Chính phủ đến tận nhà chúc mừng, tặng hoa và ôm hôn ông. Nhưng có lẽ GS Hoàng Tụy mừng ít tủi nhiều. Ở tuổi 84, nếu các ý kiến ông từng đóng góp cứ tiếp tục bị bỏ xó thì sao ông có thể vui được ? Dù rằng đích thân Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân tham gia chương trình truyền hình VTV1 sáng 30/9 bàn về vấn đề Coi trọng các nhà trí thức, những hiền tài của xã hội, nhưng mọi người đều biết ý kiến đóng góp của các bậc hiền tài Trần Đức Thảo ngày xưa và Hoàng Tụy ngày nay được tiếp thu như thế nào.
Phải chăng những lời ca ngợi GS Hoàng Tụy dường như quá muộn? Nhiều ý kiến đóng góp tâm huyết hết lòng vì nước vì dân của ông chỉ được tiếp thu chiếu lệ, thậm chí nếu nói gì động chạm tới “vấn đề nhạy cảm” thì không tránh khỏi bị rầy rà (nghe nói một báo điện tử phải đình bản khá lâu chỉ vì đăng bài góp ý kiến thẳng thắn về giáo dục của ông). 

2. Thánh nhân cũng bị đưa đi cải tạo lao động
Đại văn hào Lỗ Tấn của Trung Quốc không xa lạ gì với người Việt Nam. Bác Hồ từng hết lời ca ngợi câu Trừng mắt coi khinh ngàn lực sĩ, Cúi đầu làm ngựa đứa nhi đồng (lời dịch của Bác Hồ) mà Lỗ Tấn dùng làm châm ngôn tự răn mình. Quả là Lỗ Tấn vô cùng dũng cảm dùng ngòi bút tố cáo chế độ độc tài chuyên chế của xã hội phong kiến ngày xưa và của Tổng thống Tưởng Giới Thạch đương thời. Thập kỷ 30 thế kỷ XX. Mao Trạch Đông dẫn một đội du kích lên rừng lập chiến khu chống lại nhà độc tài họ Tưởng. Sau khi được đọc Lỗ Tấn Toàn tập (in năm 1938, khi Lỗ Tấn đã mất), Mao vô cùng khâm phục Lỗ Tấn. Ông tuyên bố Lỗ Tấn là « Đệ nhất đẳng thánh nhân » của Trung Quốc ; « Khổng Tử là thành nhân của xã hội phong kiến, Lỗ Tấn là thánh nhân của Trung Quốc hiện đại ».
Sau khi Trung Quốc được giải phóng khỏi ách cai trị của họ Tưởng, Mao Trạch Đông trở thành lãnh tụ tối cao nước này. Trong một cuộc họp với các nhà văn, có người hỏi nếu Lỗ Tấn bây giờ còn sống thì sẽ làm gì? Chủ tịch Mao suy nghĩ giây lát rồi nghiêm chỉnh trả lời: Lỗ Tấn sẽ hoặc là ngồi nhà không viết lách gì cả hoặc là ở trong trại lao động cải tạo!
Mao trả lời thế vì Mao thừa hiểu một người căm ghét chế độ chuyên chế đến tận xương tủy như Lỗ Tấn sẽ tiếp tục dùng ngòi bút để công kích chế độ hiện nay mà Mao biết là chưa thể dân chủ được, và do đó Lỗ Tấn sẽ bị nhốt vào trại cải tạo. Hiền tài đến mức được tôn là Thánh Nhân mà còn sẽ bị đối xử như thế đấy!
Tiếp đó khi Mao thực thi chủ trương Đại Nhảy Vọt làm cho mấy chục triệu nông dân chết đói vì phải bỏ việc đồng áng đi luyện gang thép, nguyên soái Bành Đức Hoài Bộ trưởng Quốc phòng khi họp hội nghị trung ương Đảng CSTQ có thẳng thắn nêu lên một số sai lầm của chủ trương ấy, rốt cuộc ông bị cách hết mọi chức vụ. Từ đó các hiền tài đều im lặng, mặc dù thấy lãnh đạo sai rõ ràng. Hậu quả nghiêm trọng như thế nào mọi người đều rõ.

3. Thiên tài ngang bướng
Steve Jobs là một hiền tài nổi tiếng nước Mỹ, nguyên Giám đốc điều hành (CEO) công ty Apple. Năm 1997 ông trở lại lãnh đạo công ty này, từng bước hồi sinh Apple. Giá cổ phiếu công ty từ 4 USD tăng lên tới 40 USD năm 2006 ; Apple từ sắp phá sản trở thành công ty có giá trị thị trường lớn nhất thế giới. Cả loài người biết tên ông qua các sản phẩm máy tính cá nhân, máy nghe nhạc, máy tính bảng và điện thoại thông minh.
Tự truyện Steve Jobs có kể lại chuyện mùa thu năm 2010 Nhà Trắng báo cho Steve Jobs biết họ có ý định thu xếp để ông và Tổng thống Obama gặp nhau, nhưng Steve Jobs nổi tiếng khó tính, ngang bướng và kiêu ngạo khăng khăng yêu cầu Tổng thống phải đích thân mời thì ông mới gặp. Sau 5 ngày bàn đi bàn lại, cuối cùng Steve Jobs chịu nhượng bộ đến gặp Tổng thống tại một khách sạn ở gần sân bay San Francisco (công ty Apple đóng trụ sở tại San Francisco, cách thủ đô Washington khoảng 5000 km). Vừa gặp nhau, Steve Jobs nói ngay với Obama: « Ông chỉ có thể làm Tổng thống một khóa thôi! » và khuyên chính phủ Mỹ nên thân thiện hơn với các doanh nghiệp, tạo điều kiện cho họ dễ dàng mở nhà máy xí nghiệp. Ông đề nghị Obama mời chừng dăm bảy CEO đến để nghe họ trình bày nhu cầu trong việc lập các doanh nghiệp sáng tạo. Tổng thống Obama vui vẻ lắng nghe các ý kiến phê phán, góp ý của Steve Jobs.
Sau đó Nhà Trắng lên kế hoạch mời hơn chục vị CEO đến dự cuộc họp thân mật có kèm bữa  cơm do Tổng thống Obama chiêu đãi và gửi kế hoạch này cho Steve Jobs xem trước. Thấy số người được mời nhiều hơn đề nghị của mình, ông nói không muốn dự họp nữa. Khi xem thực đơn bữa ăn, Steve Jobs lại thể hiện sự khó tính của mình (ông này vốn ăn chay niệm Phật), chê thực đơn ấy tốn kém quá và phản đối việc dùng sô-cô-la làm món ngọt tráng miệng. Nhưng Nhà Trắng không nhượng bộ, vì Obama thích sô-cô-la.
Steve Jobs không để lại nhiều ấn tượng tốt cho Obama nhưng sau đó hai người vẫn nói chuyện điện thoại với nhau mấy lần. Có lần Steve Jobs còn đề nghị để ông giúp Obama thiết kế quảng cáo cho việc Obama tranh cử Tổng thống nhiệm kỳ hai năm 2012.
Ngày 5/10, ba tiếng đồng hồ sau khi công ty Apple công bố tin Steve Jobs qua đời, Tổng thống Obama xúc động tuyên bố tại Nhà Trắng : « Michelle (vợ Obama) và tôi rất đau buồn khi biết tin Steve Jobs qua đời. Ông là một trong những nhà phát minh vĩ đại nhất nước Mỹ, ông ấy có đủ dũng cảm để suy nghĩ một cách khác người, đủ mạnh mẽ để tin rằng mình có thể thay đổi thế giới và đủ tài năng để thực hiện điều đó ».
Ai cũng biết hiền tài Steve Jobs thực sự đã làm thay đổi cả thế giới. Nhưng vì sao ông làm được điều đó ?
Chẳng những vì ông có tài mà điều quan trọng hơn là vì xã hội và nhà nước tạo mọi điều kiện thuận lợi cho ông (cũng như mọi công dân khác) thực hiện ước mơ tốt đẹp của mình./.