Những ghi chép trong di cảo, đọng lại như một tập tiểu luận đặc sắc của thi sĩ Trần Dần. Những ghi chép vẫn còn ở dạng bản thảo sơ khai trong sổ tay, xin giới thiệu những thao thức của ông như là những ý kiến thảo luận về “nghiệp” thơ vốn dĩ đầy vất vả, gian nan.
Thơ là cái gì?
Người bảo Thơ là đẹp
Người bảo Thơ là chân lý
Người bảo Thơ là sự thực
Người bảo Thơ là cuộc đời
Người bảo Thơ là yêu đời – là ghét đời.
Bao nhiêu định nghĩa, cứ định nghĩa ra, đem mà mổ xẻ lý lẽ thì lại thấy không đúng, không phải hoàn toàn là Thơ.
(…)
- Thơ là nơi xã hội, loài người sử dụng cao độ toàn bộ khả năng của mình.
Trong thơ, nhân loại yêu ghét giận hờn, ao ước, mộng mị, suy nghĩ. Nhân loại biến hóa: Sống chết, luân hồi, tái sinh nhân loại mọi mặt: Triết học, chính trị, quân sự, kinh tế, thiên văn, cả bói toán, tử vi v.v... cho nên Thơ tức là một thứ biểu hiện cao độ, toàn bộ, đầy đủ và trọn vẹn của nhân loại.
Thơ có phải vì vậy mà là đệ nhất hạng, trên hết không? Nghe định nghĩa trên, ối cán bộ đã lo: Đặt thơ ra ngoài, và cao hơn chính trị! Không phải.
Ví dụ bộ óc chỉ huy con người, nhưng bộ óc chỉ là một phần, cả người mới là con người. Cũng như chính trị chỉ huy Thơ, nhưng chính trị chỉ là một phần của xã hội, mà Thơ mới là mọi mặt trọn vẹn của xã hội.
Nghề làm thơ
- Làm thơ: Một nghề nghiệp khó khăn. Nhiều vinh nhưng mà nhục nhiều hơn.
- Khó khăn nhất là gì? Chỉ xét riêng về mặt sinh nhai thì thơ là một nghề khó kiếm sống. Bài thơ là thứ hàng rẻ nhất, tuy rằng làm nó tốn tiền nhất.
Ví dụ 3 tháng liền ra bờ hồ, tốn khá nhiều nước, khá suy nghĩ, tôi mới lẩy được một bài “Chuyện một người thi sỹ ngồi cả đêm bên nước Hồ Gươm”. Chưa có ai mua, mà có mua thì cũng không đủ tiền vốn?- Vậy thì bó buộc người thi sỹ phải có một thứ nghề khác kiếm ăn hàng ngày.
Thơ là mục đích mà phải thành nghề tay trái... Làm nghề khác chỉ là một phương tiện, nhưng hóa ra phương tiện trùm sang tay phải, choán cả mục đích.