Trang chủ » Tản văn

AO LÀNG

Nguyễn Tiến Bình
Thứ bẩy ngày 22 tháng 8 năm 2009 10:06 PM
Tản văn
     Cái ao có từ đời nào ở Việt Nam ta , quả là khó xác định . Chỉ biết rằng từ khi cha ông ta khai thiên lập địa , đã có ao . Nhiều ao có được do cụ kị , ông bà , mẹ cha, con cháu chúng ta qua đời này, đời khác khai đất đào , đắp , để có nước tắm rửa , trồng cấy , thả cá , thả rau...mà thành  . Có những cái ao là một phần nào của hồ to , hồ nhỏ , từ khúc sông và  con suối chết mà thành . Có những cái do nước lũ bào xoáy tạo nên . Có những cái hình thành từ vùng đầm lầy nước đọng .Có những cái ao hình thành do bồi đắp chuyển mình của sông , của biển và lấn biển, lấn sông . Có những ao hình thành do kiến tạo địa chất địa hình . Có những ao hình thành từ trong chiến tranh bởi bom tấn , bom tạ của quân giặc dội xuống v.v... Phần nhiều , ao do công lao của bao đời ngưòi dân Việt Nam ta già , trẻ kế tiếp nhau đào đắp , khai phá tạo nên . Dù ao hình thành từ bối cảnh nào thì nó vẫn tồn tại lâu bền bên những ngôi nhà , bên vườn trại , đồng ruộng ,  làng , bản và con người , hiện  một nét văn hoá dân tộc trong quần cư và tồn tại , phát triển , đậm chất văn hiến , nhân văn .
      Ao làng là vật thể chứa đựng hình ảnh thấm đậm tâm hồn , tình cảm , tấm lòng của người làng quê. Nó là lòng quê rung động khi tiếng những con chim hót trên cành,  tiếng con Cuốc kêu bên bờ ao và tiếng xào xạc của lá cành rung rinh khi cơn gió về .
     Ngày đông lạnh , ta thấy đỡ lạnh giá , khi ngồi trên cầu ao . Bên ao , lòng ta nao nao khi con rô , con giếc mắc câu ngúng ngoắng cái đầu từ dưới nước ao sâu lúc ta lôi lên trên mặt nước . Những lúc này ta mới cảm nhận hết được cảnh ao làng đã làm mọi người , như Nhà thơ mộng mơ cảnh ao , dâng trào cảm xúc , sinh tình ngay trong lúc ngắm ao và ùa ra những khúc tâm tình về bóng hình ao…có làn "nước trong veo"/"sóng nước theo làn hơi gợn tí"/"cá đâu đớp động dưới chân bèo"... từ bài thơ hay-"Mùa thu câu cá"mà thi sĩ làng quê tài hoa tam nguyên Yên Đổ đã thổ lộ tâm hồn    
     Ngày nắng , ta ngồi dưới gốc cây vối , cây ổi , cây chanh... , ngắm cành xanh , lá tốt và đàn cá lượn lờ đáy nước...,ta mới cảm được hết cảnh yên lành và mát mẻ từ ao. Lúc thư giãn khoái cảm này cho ta cảm xúc với biết bao áng thơ ca và nhạc , hoạ , về cái ao, về cảnh ao , về công lao người làm ra ao , để  ta xôn xao lòng dạ , khi đã không gì bằng ao dạt dào gợn sóng, cá đớp bóng dập rờn , gió vờn làn rau xanh trên mặt ao như nhà thơ Nguyễn Khuyễn và nhiều thi sĩ đã tả . 
Những khi đến với ao , ngắm cảnh ao , sống với ao, lòng ta xao động , ngân lên câu ca đầy triết lý nhân sinh , thắm nghĩa tình cuộc sống :     
                                                Ta về ta tắm ao ta
                                         Dù trong , dù đục , ao nhà là hơn !
     Ao làng cho ta sâu xa một tình yêu bao la , đằm thắm…, bởi ở đó có công , có sức , có hình bóng ông bà , mẹ cha ta đào ao , thả cá , tát nước , vớt bèo, chao bắt con cá, con tép , con tôm...và gắn bó sớm hôm trong gió nồm , gió bấc , trong dông gió , cả trong chống giặc giữ nước , làng , giữ ao ... ở đó , in bóng hình người mẹ bồng con với tiếng ru toả lan trên sóng , toả ra bao la , lắng đọng sâu xa , rung động trong ta , khi câu ca mặn mà từ lòng thương dạ quí của ông bà , mẹ cha:"...con Cò đỗ cọc cầu ao...".  ở đó có bè muống , vạt bèo... , có đàn cá bơi theo nhau quấn quít . ở đó , trên mặt nước trong veo , ta và bạn bè kéo vó bè , chèo thuyền lan , thuyền thúng  nhúng nguẩy đùa khuấy mái chèo , khoả nước theo , đùa vui với nhau khi trăng sáng giữa tháng và nắng vàng hè , thu... Cũng ở ao , bạn bè ào ào xôn xao nhảy bơi , ngụp lặn , chơi đùa

                                                         - 2 -
khua nước , thi nhau bắt cho được con cá cờ , con cua , con tôm , và ôm cây chuối , hái những chùm hoa rau muống , những chùm quả ngọt thơm bên cầu ao , bờ ao là  nhận vào vào cảnh ao , sản vật của ao từng mùa , từng vụ . Những đêm trăng thanh,
mặt ao long lanh soi bóng ta , và đón gió nao xao , càng cồn cào nhớ hôm nào ta vừa ngắm trăng vừa trao gưỉ nhau sắc mầu tình cảm và tâm tình để mỗi người trong đời mình còn mãi bóng hình chị Hằng Nga mượt mà soi bóng nơi lòng ao thơ mộng , rung động đầu đời .  Bờ tre xanh tốt quanh ao ngả những ngọn cong cong ôm vòng bóng mặt ao , xạc xào cơn gió nhẹ như khe khẽ cất lời ru , lời ca ...Quanh ao , còn những tiếng ngan , ngỗng , vịt , gà , cuốc , cò , chích choè , chào mào ...xôn xao , cất cao ; và từ bao đời vẫn thế , vẫn để mộng mơ từ tuổi ấu thơ cho đến giờ .
     Cảnh làng quê sum suê đọng sắc thái , bởi có cái ao quê , để ai cũng nghĩ về sự thân thương , mát mẻ , dịu nhẹ tâm hồn , dào dạt tình đời , tình người , non tươi cảnh sắc ; và là nơi cho con người cái ăn , cái mặc , cái đẹp , cái thương , cái nhớ...làm tâm hồn , cuộc sống , làng quê nhẹ nhàng , mầu mỡ , rạng rỡ, rộng mở tâm hồn , nẩy nở sắc hình , tình quê , tình người , tình đời , tình nước với những ao ước từ ao , về ao .
    
     Thế mà bây giờ , ai ngờ , nhiều nơi , ao chỉ còn trong mơ , trong ước ; trong thăm thẳm nỗi mong có lại được cái ao , có tiếng xôn xao gió đùa nước , tiếng sáo vút lên từ bên bờ ao , và lao xao cá đớp bèo ong , béo cái , rau muống…,trong khuôn trăng rơi xuống mặt ao làng , nơi rộn ràng của miền quê trù phú, vui thú, ấm mái nhà trẻ già đề huề gia cảnh . Câu ca dao , hò , vè , ca hát …không còn nơi dào dạt cất lên tình đời từ nơi ao ấy giữa quê thanh tao , dân dã , yên ả , mát lành...
    Trong thời " tấc đất tấc vàng " , nhà - phố lẫn ao làng và" cuộc chiến vùng ao"đang sôi trào như ta thấy . Đấy , là chiến địa tàn phá đời ao . Nếu may sao có cái ao nào còn sót lại được thì cũng không còn nữa cảnh nước trong veo , cá đớp động chân bèo , cá bơi theo nhau ,và cảnh người câu cá vui thú với ao với cảnh ao…Còn đâu có ao để hôm nào các bà , các chị , các em đem chăn màn , quần áo ra ao giặt để mặt được nhìn mặt và râm ran trò chuyện với nhau trên cầu . Còn đâu bên bờ ao , cây ổi tầu , cây xoan nâu , cây khế , cây sung , cây dừa ...,đung đưa , nở hoa , kết trái , cho hoa thơm , quả ngọt , để người ngả nón hứng  từ tay người trên cây thả xuống mà uống , mà ăn .   
     
     Thế nhưng, ta đã từng thấy : Dù ai đi đâu về đâu. Dù người nghèo khó hay giầu có . Dù người có chức có quyền hay thường dân ...Tất cả đều có một thuở thân gần với ao làng , với một mặt ao óng ánh lung linh trăng vàng , với một lòng ao  mát rợi , xanh trong , nao lòng , mơ mòng , rời rợi...và những tiện lợi của ao. Với ao , nhớ ao , lòng ai cũng vẫn nôn nao có khi dâng trào , cồn cào trong tâm thức , ký ức ; có khi thổn thức với niềm thương , nỗi nhớ , muốn lại được hít thở trước ao , trước sum suê cây cao bóng cả , trước yên ả mái nhà và trước làng quê đề huề , in dấu bao kỷ niệm mến thân , yêu dấu bên ao …
                                                      Nguyễn Tiến Bình
                                      102A, Phố Chợ Khâm Thiên , Hà Nội
                                          ĐT : 0466572440 - 01686711077
                                    Email :
tienbinh_nguyen@yahoo.com.vn