Từ trước đến nay một số chi tiết trong Lễ Độc lập, ngày 2/9/1945 được một số tài liệu (kể cả sách giáo khoa) viết chưa đúng, nên dẫn đến hiểu sai. Đáng chú ý là:
- Buổi lễ diễn ra vào buổi chiều, không phải buổi sáng.
- Bức ảnh chụp cận cảnh, chính diện Cụ Hồ mặc áo đại cán, đứng trước micro hình tròn, được chú thích Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập thực chất là bức ảnh của một sự kiện khác, diễn ra hơn 10 năm sau đó. Thực tế hôm đó Cụ Hồ mặc áo vét màu vàng, áo sơ mi trắng bên trong, không thắt cravat và có đội mũ. Bức ảnh chụp từ xa, Cụ đội mũ, có che ô, đứng đọc mới chính xác là ảnh Cụ đọc Tuyên ngôn Độc lập. - Trong buổi lễ, ngoài Cụ Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập, còn có các vị Võ Nguyên Giáp, Trần Huy Liệu, Nguyễn Lương Bằng trình bày các nội dung khác. Cuối buổi Cụ Hồ còn nói thêm để nhắn nhủ quốc dân.
Báo Trung Bắc Chủ nhật, số ra ngày 9/9/1945 đã tường thuật khá chi tiết và sinh động diễn biến buổi lễ. Chúng tôi xin trích đăng sau đây:
“…mãi đến 2g25 phút giữa tiếng hoan hô dậy trời dậy đất, đoàn ô tô mới tiến đến gần khán đài. Đột nhiên yên lặng, một triệu người nín thở nhìn một người. Người ấy điềm tĩnh bước lên khán đài. Bận một cái áo vàng cũ kĩ và đội một cái mũ lại càng ọp ẹp và cũ kĩ hơn nữa, người ấy nhìn thẳng vào một triệu người đang nhìn mình. Mắt thì sáng ngời, chòm râu đã hoa râm trên một khuôn mặt xương xẩu nhưng cương quyết lạ thường, một sức mạnh hiên ngang đã hiện ra trên bộ quần áo cũ kĩ có lẽ đã nhuốm bao nhiêu sương gió khi người ấy bôn tẩu ở hải ngoại để xây đắp nền độc lập Việt Nam. Người ấy là Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Bài Tiến quân ca vang dậy và cờ đỏ sao vàng được kéo lên cột cờ. Tiếp đó Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố nền độc lập của đất nước Việt Nam cho 25 triệu đồng bào và với tất cả thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và thực sự đã trở thành một nước tự do và độc lập!”.
Lời tuyên bố vừa rứt một triệu người hoan hô chủ tịch.
Đúng 2 giờ 40 phút Chính phủ tuyên thệ sẽ dìu dắt 25 triệu dân của nước Cộng hòa Dân chủ
đến một cuộc đời sống hoàn mỹ.
Tiếp đó đến ông Võ Nguyên Giáp lên diễn đàn nói về sự đoàn kết của dân ta nhất định chống lại một cuộc xâm lăng nào! Bài diễn văn của ông luôn luôn bị công chúng ngắt đứt để vỗ tay hoan hô.
Hồi 3 giờ 30 phút ông Trần Huy Liệu nói về công việc của ông vào Thuận Hóa nhận việc thoái vị của vua Bảo Đại, ông thuật qua lại những đoàn biểu tình nhiệt liệt hoan hô chính phủ suốt từ Thanh Hóa vào đến Thuận Hóa và những chi tiết trong việc vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị và trao ấn kiếm cho ông, tức là ủy viên của Chính phủ lâm thời Việt Nam. Đúng 3 giờ 20 phút ông Trần Huy Liệu trao ấn kiếm bằng vàng cho Chủ tịch Hồ Chí Minh, để chủ tịch dơ lên cho quốc dân xem. Khi chiếc ấn và chiếc kiếm vàng dơ lên lấp lánh dưới ánh mặt trời gay gắt thì quốc dân reo hò ầm ĩ. Nền quân chủ 400 năm nay đè nén dân chúng Việt Nam bây giờ mới bị xụp đổ.
Sau khi ông Nguyễn Lương Bằng nói qua về sự quả quyết của Mặt trận Việt Minh, tiến lên đi để tận tụy làm việc cho quốc dân, thì hồi 3 giờ 35 phút quốc dân Việt Nam hồi hộp thề trước Chính phủ rằng sẽ trung thành với
Chính phủ và không bao giờ giúp gặc Pháp để chân lên trên đất này và sẵn sàng diệt hết các cuộc xâm lăng.
Chương trình chấm hết. Trước khi giải tán cuộc biểu tình, Chủ tịch Hồ Chí Minh có căn dặn quốc dân mấy lời chót:
“Của quý nhất của quốc dân của thế giới là sự độc lập. Giờ đây chúng ta đã được độc lập rồi, chúng ta phải cố giữ gìn lấy. Tất cả quốc dân phải đoàn kết lại, xin đồng bào chớ vội tin rằng đã thái bình hẳn. Chúng ta s
ẽ còn phải vượt qua nhiều sự gian lao, đau khổ hơn nữa, đồng bào hãy ủng hộ Chính phủ, sau này sẽ còn nhiều cuộc khánh chúc thắng lợi nữa”.
Và cuộc biểu tình chấm rứt hồ 3 giờ 45 phút”.
- Ảnh: Bức ảnh thường được chú thích sai
- Ảnh CT Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập
- Ảnh Cụ Hồ và cụ Võ Nguyên Giáp trên xe về Phủ Chủ tịch sau buổi lễ 2/9/1945
- Ảnh Cụ Hồ bước từ trên lễ đài xuống khi buổi lễ kết thúc
( Bài trên báo Trung Bắc tân văn)