Trong nghệ thuật điện ảnh, có một loại diễn viên thường đóng cả vai chính lẫn vai phụ, nhưng không hề có tên trong bảng danh sách diễn viên tham gia phim; thậm chí bộ mặt thật của mình cũng phải giấu đi hoặc phải hóa trang hoàn toàn. Đó chính là diễn viên đóng thế!
Đóng thế là một nghề, một nghề có chuyên môn đặc thù, không phải ai cũng nhập vai được; một nghề chân chính; một nghề nguy hiểm; một nghề không dành cho kẻ hèn nhát! Kỳ Tín bên Tàu và Lê Lai bên ta cũng nổi tiếng trong vai đóng thế. Đó là hành động xả thân vì đại nghĩa, cảm tử vì sự tồn vong của nghĩa quân và thủ lĩnh – một hành động cao cả mà mãi mãi lịch sử còn ngợi ca! Nhưng cuộc đời còn có những kẻ đóng thế không phải vì nghề nghiệp, càng không vì những mục đích cao cả nào.
Những ai chơi cờ tướng đều biết: người cầm quân nhiều khi phải hy sinh một hai quân cờ của mình cho đối phương, nhằm đem lại thắng lợi cuối cùng cho đại cục của cả ván cờ. Quân cờ bị hy sinh đó, có thể là một con tốt đen tốt đỏ, thậm chí có khi là con xe, con mã – người đời thường gọi chung là con tốt! Đó chính là nước thí tốt. Đây có thể là một nước cờ bí (“cờ bí thí tốt”), song cũng có khi lại là một nước cờ cao tay – Một nước cờ đánh vào tính tham lam của đối phương, làm đối phương mất cảnh giác, để xoay chuyển lại toàn bộ thế cờ, mang lại thắng lợi chung cuộc cho chủ! Trên bàn cờ cuộc đời, cũng có những nước cờ thí tốt như vậy. Nghĩa là cũng có những con tốt bị thí mạng! Những con tốt này có thể là tự nguyện, có thể không; có thể được chủ chăm sóc sau đó, nhưng cũng có thể bị bỏ quên, bị “qua cầu rút ván”, thậm chí bị thủ tiêu bịt đầu mối vì mục đích an toàn tuyệt đối cho chủ!
Cuộc đời không có đâu nhiều vai chính để ban phát cho hết thảy mọi người, cũng như không có nhiều may mắn để ai cũng có thể có cơ hội chớp lấy vai xe, pháo, mã… Do đó, đa số chúng ta chỉ là những quân tốt đen tốt đỏ – chỉ là những hạt cát trên sa mạc!
Làm tốt cũng được, chứ sao? Nhưng cầu cho ai đó, đừng bao giờ là một con tốt bị thí!