Tôi có một lần cùng nhà báo Lý Quý Chung, cựu bộ trưởng Thông tin Việt Nam Cộng hòa thời tướng Dương Văn Minh, đến nhà ông Võ Văn Kiệt trên đường Tú Xương, không ngờ đó lại đúng ngày sinh của ông. Ông Kiệt kể khi chưa 20 tuổi đã tham gia một cuộc chiếm bốt của người Pháp ở Vĩnh Long quê ông. Đi đánh nhau gì mà chả biết cầm súng, bắn súng, chả biết kế hoạch, bố trí lực lượng gì hết. Bảo đi là đi. Đến nơi hỏi nhau, mình làm gì heng?

Ông cười.

Với ông hình như xưa nay đã cười chỉ là ...cười, sảng khoái một tiếng cười.

Đến đoạn không cười, ông phê phán cách tiếp tổng thống Mỹ Clinton của các vị lãnh đạo lúc ấy, theo ông là rất dở, không có tầm nhìn xa về thế giới phát triển do Mỹ đứng đầu, không thấy hết những vấn đề cốt lõi của mở cửa để phát triển đất nước và các âm mưu, áp lực từ Trung Quốc.

Ngày 23 tháng 11 vừa rồi tôi được mời dự sinh nhật ông Kiệt tại nhà giáo sư Tương Lai.

Không có ông Kiệt.

Chỉ một tấm hình ông đang cười rất sảng khoái- nụ cười cố hữu của ông. Ông Tương Lai ở tuổi 80 mang trọng bệnh, vừa mổ mắt vẫn săng sái chuẩn bị lễ sinh nhật của ông Kiệt như chuẩn bị sinh nhật của mình. Hạ Đình Nguyên, Tô Lê Sơn đến sớm phụ giúp với ông bê bàn ghế. Bạn bè, những người từng là cộng sự của ông Kiệt, những người yêu thương ông Kiệt lần lượt xuất hiện:Tống Văn Công, Võ Viết Thanh, Huỳnh Bửu Sơn, Phan Chánh Dưỡng, Huỳnh Tấn Mẫm, Kha Lương Ngãi, Huỳnh Sơn Phước, Kim Hạnh, ...Cúc, Võ Văn Thôn, Hạ Đình Nguyên...rồi Hiếu Dân, con gái ông Kiệt và nhiều người khác..

Gíá như, bắt đầu là hai chữ “giá như” ấy, giáo sư Tương Lai nén xúc cảm chân thành nhất của mình để nói tiếp câu “...hôm nay ông Sáu Dân của chúng ta còn sống”.

Thì.

Thì.

Thời cuộc, thế sự, vận mệnh, số phận, tương lai của dân tộc gắn với hai chữ “giá như” và nhiều chữ “giá như” nữa như “giá như” kia. Nhưng, tiếc thay đằng sau chữ “thì” là cả một khoảng trống mênh mông đến xót lòng người còn, kẻ mất.

Tuy vậy, giáo sư Tương Lai khẳng định, mặc dù ông Sáu Dân không còn nữa, nhưng tư tưởng của ông, tầm tư duy của ông vẫn đồng hành cùng những người yêu nước và vẫn là ánh sáng chỉ đường cho những bước ngoặt của đất nước hôm nay. Không phải tự dưng ông là nhà lãnh đạo của Việt Nam bị chính quyền Trung Quốc ghét nhất, căm thù nhất vì ông nhìn ra nguy cơ đất nước bị lệ thuộc không chỉ nền kinh tế Trung Quốc mà còn bị trói buộc ý thức hệ của Trung Quốc. Và ngược lại, không phải tự dưng ông là nhà lãnh đạo của Việt Nam được nhiều người dân yêu thương nhất.

Nhà kinh tế Huỳnh Bửu Sơn, một chuyên gia ngân hàng của cơ chế thị trường, người cùng với các chuyên gia kinh tế trong “nhóm Thứ Sáu” do Ông Kiệt mời tư vấn cho ông những vấn đề về kinh tế, tài chính đã nêu bật tư tưởng đổi mới của ông Kiệt. Theo ông Sơn thì ông Kiệt chính là nhà thiết kế chính, quan trọng nhất cho tiến trình mở cửa với ASEAN , hòa nhập với thế giới, cho kết nối chặt với các nước văn minh, cho nhận thức rõ vai trò của Mỹ đối với sự phát triển của đất nước. Ông Sơn khẳng định thời gian đã chứng minh những thiết kế của ông Kiệt là đúng đắn nhất. Và TPP hôm nay có thể nói chính là một sản phẩm từ tư tưởng mở cửa của ông Kiệt.

Nhà kinh tế Phan Chánh Dưỡng ngạc nhiên vì sao một con người như ông Kiệt xuất thân nông dân, không học hành bao nhiêu lại có thể có được những tầm nhìn về kinh tế, văn hóa , xã hội, chính trị cao đến như thế. Điều gì đã làm nên tầm vóc của một Võ Văn Kiệt?

Mọi người lần lượt kể những kỉ niệm của của mình với ông Kiệt, và những câu chuyện kể ấy đã góp phần giải đáp câu hỏi của ông Phan Chánh Dưỡng.

Nhà báo Tống Văn Công khi là lãnh đạo công đoàn và Báo Lao Động thường xuyên có mặt trong các cuộc tiếp xúc của ông Kiệt ở các nhà máy, xí nghiệp, kết luận rằng, ông Kiệt là người luôn trăn trở tìm lối thoát đói nghèo lạc hậu cho đất nước. Mọi tâm trí của ông đều dồn vào đó. Đến đâu ông cũng lắng nghe, tìm hiểu rất kĩ những khó khăn vướng mắc mà doang nghiệp, chủ nhà máy, công nhân gặp phải và cùng họ tìm cách tháo gỡ.

Ông Nguyễn Bá Thuận, tiến sĩ ở Đan Mạch từng về nước rất sớm sau 1975 kể lại những điều ông biết về ứng xử của Ông Kiệt với tướng Dương Văn Minh.

Giáo sư Đào Công Tiến và nhà báo Kim Hạnh cùng một số người khác nói nhiều đến cái tình với dân của ông Kiệt. Chính vì cái tình ấy mà ông dũng cảm chống lại những chủ trương nghị quyết nào sai trái. Thấy dân đô thị thiếu gạo vì tình trạng ngăn sông cấm chợ, ông ra tuyến đầu phá bỏ những rào chắn thông thương.Thấy rõ cơ chế quan liêu bao cấp cản trở phát triển kinh tế, ông đương đầu với những kẻ bảo thủ để quyết rạch đường máu kinh tế thị trường. Ông biết rõ một đất nước muốn đi lên phải tôn trọng trí thức, nhân tài, ông cho người tới từng trại giam nơi những trí thức bị bắt vì vượt biên bảo lãnh họ về và trao sứ mệnh cho họ.

Ông có vợ và hai con chết thảm vì chiếc tàu hàng chở họ bị bắn chìm trên sông Sài Gòn đoạn chảy qua Củ Chi, rồi một con trai hy sinh trong chiến tranh. Thế nhưng, ông hiểu đất nước muốn hùng mạnh thì phải thống nhất, không chỉ thống nhất bờ cõi mà thống nhất lòng người. Ông tuyên bố ngày 30 Tháng Tư hàng triệu người vui cũng có hàng triệu người buồn vì vậy ông giương cao ngọn cờ Hòa giải, hòa hợp dân tộc.

Ông Võ Viết Thanh nguyên trung tướng phụ trách an ninh một thời nói rằng khi là người cao nhất phụ trách an ninh của bộ Công an noi theo tư tưởng vì dân, tinh thần hòa giải dân tộc của ông Sáu Dân mà ông ra những quyết định tạo điều kiện tốt nhất cho Việt kiều trở về thăm quê hương và cho người Việt Nam ra nước ngoài. Và với tư cách một nguyên ủy viên trung ương Đảng, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Hồ Chí Minh, ông xúc động nói đến tinh thần dân chủ của ông Kiệt. Ông Thanh tâm đắc với quan điểm ông Kiệt khi cho rằng dân chủ trước hết phải ở trong Đảng. Đảng không có dân chủ thì làm sao Đảng chấp nhận cho dân có dân chủ?

Cứ thế chuyện về ông Kiệt như không bao giờ có thể dứt...cái tình, cái tình với dân mà ông đã đặt bí danh của ông là Sáu Dân và đặt tên cho cô con gái duy nhất của ông là Hiếu Dân. Kết thúc ghi chép này, tôi xin được ghi lại nguyên văn lời của bà Cúc một doanh nhân kể về ông Kiệt. Bà Cúc xúc động nói:

“Ông Sáu đến xưởng của tôi. Tôi đóng cổng không cho ông vô. Ông cứ đứng ngoài chờ. Hồi lâu thấy ông vẫn đứng ngoái nắng chờ, tôi mới mở cổng. Tôi bảo, đầy tớ đến nhà bà chủ làm gì? Bà chủ này nghèo mời đầy tớ uống nước lọc vậy. Ông Kiệt không tỏ ra giận dữ trước những lời châm chọc sâu cay của tôi. Ông bình tĩnh ngồi xuống ghế rồi uống nước. Cùng trong phòng của tôi lúc ấy có hai cô giáo đang chăm chú làm việc.Tôi bảo, đây là hai bà chủ vì đi dậy học không đủ sống nên đến đây làm thêm đó ông đầy tớ à. Ông Kiệt bần thần một lúc rồi đến bên hai cô giáo, ông hỏi các cô dậy học ở đâu, lương bao nhiêu. Nghe xong, ông bảo, lãnh đạo không chỉ có mình tôi, nhưng tôi xin hứa sẽ đem sự thật này ra để thuyết phục các lãnh đạo khác phải quan tâm thật sự đến đời sống giáo viên.

Phía ngoài có một chị bị tàn tật ngồi bệt trên sàn cặm cụi đan lát thủ công.Chị muốn được nhòm thấy mặt ông lãnh đạo Đảng và nhà nước, nhưng không dám vào phòng.Tôi kéo chị ấy vô ngồi lên ghế.Chị ấy không chịu ngồi lên ghế. Tôi nói. Chị này tàn mà không phế, nhưng có người không tàn mà phế.

Ông Kiệt bảo, cháu ơi,cháu ngồi lên ghế đi, bà Cúc đây phê tôi đau lắm rồi cháu đừng làm tôi đau thêm nữa. Ông Kiệt ôm lấy chị tàn tật ấy rớm nước mắt. Khi chia tay, ông bảo tôi, tôi hiểu vì sao chị giận tôi. Ông nắm chặt tay tôi”.

Kể xong câu chuyện chị Cúc khóc rồi chị bảo chị xin phép mọi người chị phải về Bình Dương ngay vì chồng chị đang trong cơn trọng bênh. Chị không thể không đến để nói lên lòng thương mến vô hạn đối với người mà chị từng “xúc phạm” do kính trọng và tin cậy nên tin là ông hiểu được sự “xúc phạm” đó. Vì vậy khi nhận được lời mời của anh Tương Lai là chị thu xếp đến ngay dù phải đi từ rất sớm. Bây giờ đã nói lên được rồi thì xin phép về, ruột đang như lửa đốt vì chồng đang không biết có chuyện gì không.
Nguồn: VV