Thịt cầy (tức thịt chó) nấu riềng, mẻ, mắm tôm, còn được gọi là món rựa mận, một trong những món ăn ưa thích của người Việt. Đặc trưng của món ăn này là thịt chó phải thui rơm đi cùng với riềng-mẻ-mắm tôm. Nhưng đôi khi không có thịt chó, hoặc do phải kiêng không ăn thịt chó, hoặc giả quá chuộng cái mùi vị của cái món rựa mận thịt chó này…, mà người ta có thể biến báo, từ các loại thịt khác, nhưng nhất thiết phải có màu thịt chó thui rơm và riềng-mẻ-mắm tôm, và gọi là các món giả cầy. Các loại thịt nấu giả cầy đã tạo nên những món ăn độc đáo trong nền ẩm thực Việt. Và mặc dù cái món rựa mận thịt chó là cái món gốc và chỉ có một, nhưng các kiểu giả cầy thì nhiều không kể xiết, mà người Việt có thể chế tác ra, miễn sao phải có màu và mùi giống cái màu và mùi của anh chàng rựa mận thịt chó! Nếu họ hàng nhà giả cầy chỉ dừng lại trong ẩm thực, thì đó là một câu chuyện khác, nhưng người ta đã tạo nên cả một nền văn hóa giả cầy, mới là điều đáng để ý.

Đã một thời, khi nhắc đến một cá nhân nào đó thành công trong học tập, bao giờ cũng phải có các yếu tố nghèo-chịu khó-được quan tâm giúp đỡ. Điều này đã trở thành cái mùi vị “riềng-mẻ-mắm tôm”, không được thiếu của các món “giả cầy”, xuất hiện trong mọi bản báo cáo về thành tích, hay kinh nghiệm học tập của những học sinh có thành tích học tập xuất sắc. Hóa ra cái mode nghèo-chịu khó-được quan tâm giúp đỡ-học giỏi, đã từng là món rựa mận thịt chó-đặc sản ở các trường phổ thông và các giảng đường đại học, là món gốc để sáng tạo ra các món giả cầy khác, nên nhất thiết phải mang cái mùi vị: nghèo-chịu khó-được quan tâm giúp đỡ, hay nghèo-chịu khó, hoặc như bây giờ là “biết tự vượt lên chính mình”…, để gắn cho các kiểu thành đạt, thành công khác, hằng mong thuyết phục người nghe. Nhưng nếu chỉ có như thế thôi, thì cũng không có gì là quá, kể cả riềng-mẻ-mắm tôm đã được gắn nhãn cho nhiều mode đối tượng khả kính khác.

“Riềng-mẻ-mắm tôm” còn được người Việt biến báo linh hoạt lắm! Này nhé, người ta còn nấu “giả cầy” cho các đề thi tuyển sinh hay học sinh giỏi, khiến các thi sinh muốn đỗ, muốn đoạt giải, thì phải đi luyện để nhận biết cho được cái vị riềng-mẻ-mắm tôm, đã làm nên các món đề thi-giả cầy đó. Tích tụ năm này qua năm khác, đã sản sinh ra cả một thị trường sách cẩm nang về các dạng giả cầy-đề thi, rồi các kiểu phương pháp dạy và học để hấp thụ cho được các món giả cầy này. Cũng từ đó riềng-mẻ-mắm tôm đã được mang vào cả những bài giảng chính khóa, thấm vào cả những trang sách giáo khoa, thậm chí căn bệnh “nghiện riềng-mẻ-mắm tôm” trong các nhà trường, đã trở nên khó chữa. Một món rựa mận thịt chó nguyên gốc, dân gian có thể gia giảm thành vô vàn món giả cầy khác nhau, rồi cùng hít-ngửi của nhau, thi nhau chế tác giả cầy, lâu ngày thành quen, thành nghiện, mà quên hẳn đi cái món gốc ban đầu. Vì thế mà cái nhà anh này, khen hay chê cái món giả cày của cái nhà chị kia, mà không có cái món gốc để làm chuẩn mực so sánh-đói chứng, là câu chuyện kéo dài nhiều năm trong nhiều lĩnh vực, không có hồi kết!

Người ta còn Việt hóa để tạo ra những món “giả cầy”, từ những lý thuyết, những quy trình nghiêm ngặt và nhất quán của người nước ngoài. Vì thế mới xuất hiện một hệ thống các trường đại học chẳng giống ai, thậm chí còn khó mà nhận ra đó là những món giả cầy của loại rựa mận thịt chó nào (!) Không những thế, còn có cả những ngành học giả cầy với rất nhiều bằng cấp cao, với hầu hết kết quả khoa học, không có khả năng công bố quốc tế. Cũng cần nhấn mạnh rằng hệ thống học thuật của người Việt, đều được du nhập chủ yếu từ Trung Hoa cổ, sau là hệ thống của nền Tây học do người Pháp mang vào, rồi đến hệ thống học thuật của người Nga-Xô Viết, nhưng xem ra bây giờ không hiểu nó là giả cầy của một, hai, hay cùng lúc cả ba món gốc đó (!) Chưa kể trong một thời gian dài, hầu hết các trường đại học đã phải sống nhờ vào cái ngón nghề đào tạo các hệ “giả cày”-xa cách với chuẩn mực học thuật, như đã hình thành một mạch sống ổn định, nên thật khó mà tự trở về cái quỹ đạo hướng theo chuẩn mực quốc tế, nếu không có tái cấu trúc.

Những ai đã ưa cái món rựa mận thịt chó, thì chắc hẳn đã thấu được sự cám dỗ của cái mùi vị giềng-mẻ-mắm tôm. Trăng thanh gió mát, hay trời se lạnh, cùng vài người bạn, với rượu quốc lủi uống với món rựa mận và các món thịt chó khác, thì tưởng như quên hết sự đời! Đất Việt trải dài từ bắc vô nam như một con tàu, với vô vàn hoa trái sản vật, một thế giới ẩm thực phong phú do tổ tiên để lại, đủ làm cho người Việt mê say trong suốt cuộc đời. Cũng đâu có tham vọng gì nhiều, bản chất người Việt chuộng hòa bình, không hẳn đã vọng ngoại, chẳng thế mà “Ta về ta tắm ao ta/ Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn” đó thôi! Giá mà người Việt được một mình một thế giới, giá mà thế giới đừng có ai biết đến người Việt, để người Việt được tự lo, được tự phát triển, hạnh phúc hay đớn đau trên cái mảnh đất của mình… thì người Việt đâu cứ phải gồng mình mãi cho mệt (!)

Nhưng oái oăm thay, cái thế giới loài người không như vậy! Người Việt đã phải gánh chịu bao cuộc xâm lăng, nhà tan cửa nát, trong suốt chiều dài lịch sử. Mà hậu quả của nó, cho đến hôm nay, trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, người Việt đã và đang phải học, phải dùng những món giả cầy-do chính mình biến báo, từ những món “rựa mận gốc” có xuất xứ từ bên ngoài đó sao!? Lịch sử đã là thế, tạo hóa đã đặt chúng ta trên mảnh đất đầy phong ba giặc giã như thế, phải chăng đã buộc chúng ta phải “sống chung với lũ” đó sao!?

Vâng, lịch sử đã buộc chúng ta với nhiều món giả cầy có nguồn gốc từ bên ngoài! Nhưng cho dù là giả cầy, giả cáo, giả đười ươi, hay giả cầy của giả cầy đi nữa, thì việc biết thải loại-từ bỏ, gạn đục khơi trong, hoặc giả biết biến nó thành những đặc sản có giá trị hay không, là tùy thuộc vào nội lực của người Việt. Đó là quyền tự chủ của chúng ta với bàn tay và khối óc của riêng mình, đặng tạo ra những giá trị cho thế giới này. Và có phải chăng, chính hội nhập sâu rộng, sẽ là một thời cơ để người Việt thoát ra khỏi cái “giả cầy”? Tất nhiên cơ hội ấy chỉ trở thành hiện thực, khi người Việt phải tự biết nhận ra và từ bỏ những cái trì trệ, những thói quen cố hữu-lỗi thời, để đến với kinh tế thị trường. Và hơn lúc nào hết, người Việt cần đến bản lĩnh và tư duy độc lập, biết tự phê phản để nhận ra chính mình, mà trên dưới một lòng-gắn kết, giải phóng mọi nguồn lực, để dựng xây-phát triển-cạnh tranh-sáng tạo cùng với đấu tranh không ngừng nghỉ. Bởi “cây muốn lặng gió chẳng dừng”, cái điều mà người Việt chẳng đã quá thấu rồi sao!?