(Đọc bài “Thu cảm” của Nguyễn Thị Hồng)

Thu cảm

Mùa thu đẹp đến nao lòng

Nắng hơi hơi nắng mây bồng bềnh mây

Người thì nửa tỉnh nửa say

Nửa lo giá chợ nửa ngây vì trời

Mùa thu ơi đẹp vừa thôi

Giăng chi khoảng cách giữa đời và mơ

Đời càng nhiều nỗi ưu tư

Người càng đơn lẻ trước thu tuyệt vời

Không kể những câu thơ lác đác đó đây chạm vào mùa thu được nhiều người nhớ. Những bài thơ hay về mùa thu của các bậc tiền nhân đã làm nhiều người say đắm cũng không hiếm. Tản Đà có Cảm thu, Tiễn thu, Lưu Trọng Lư có Tiếng thu, Nguyễn Khuyến có cả chùm bài Thu ẩm, Thu điếu, Thu vịnh… Nói thế để thấy cái khó của tác giả khi cảm thu trước những tác giả được coi là vượt cỡ.

Toàn bài chỉ có một câu tả mùa thu: “Nắng hơi hơi nắng mây bồng bềnh mây”. Xét về mặt nào đi nữa thì câu thơ này cũng chưa đạt độ tuyệt tác. Nhưng mà tác giả có chủ định tả mùa thu đâu. Chị đang dùng mùa thu như cái đinh để khoác chiếc áo cảm của mình vào.

Chị bắt đầu cảm bằng “nửa tỉnh nửa say”. Đọc nửa say thì ai cũng hiểu được tâm trạng của tác giả khi bị mùa thu giăng lưới. Còn nửa tỉnh? Đọc tiếp câu sau bỗng thấy ngực đau nhói trước nửa phần tỉnh táo: “Nửa lo giá chợ…”. Có là người phụ nữ Việt Nam ở giai đoạn vừa ra khỏi cuộc chiến tranh ác liệt chống Mỹ cứu nước mới cảm nhận được nỗi lo này. Cái chết không còn lo mà lo sống thế nào đây. Khó khăn len lỏi vào đến tận cùng của giấc ngủ. Mỗi sớm mai thức dậy, mặt mày cứ ngơ ngơ như kẻ mất hồn vì đồng bạc sụt giá. Tiền cất trong hầu bao mà tưởng chừng bị đánh cắp.

Mất cắp mới chỉ là đau một.

Mùa thu có nắng hiu hiu có mây bồng bềnh đẹp đến thế kia thì có mất đồng xu nào đâu tội gì mà không tận hưởng. Của trời trăng gió kho vô tận mà. Nhưng không. Trước thu tuyệt vời chị đã bị cái giá chợ phũ phàng lôi tuột từ trong mơ ra giữa cuộc đời. Không phải ai cũng biết cảm thụ cái đẹp của mùa thu. Nhưng biết rồi mà không được yên tâm thưởng thức, mà vẫn bị cơm áo gạo tiền níu kéo giăng che thì nỗi đau nhân biết mấy lần. Thương sao lặn lội những thân cò.

Nếu chỉ nửa tỉnh nửa say thì câu thơ cũng không có gì đặc sắc. Đọc câu thơ tiếp “Nửa lo giá chợ nửa ngây vì trời”. Hai câu thơ, hai trạng thái buồn vui…

Chợt nhớ tới chuyện thi vẽ trăng sáng đã được chép trong sách vở. Người thắng trong cuộc thi này không phải là người đã tìm ra chất màu trắng nhất để vẽ trăng mà là người biết dùng màu đen tô viền làm nổi bật màu trắng của giấy vẽ.

Mùa thu chỉ là cái cớ để chị giãi bày tâm tư cảm thông với nỗi thiệt thòi hết sức thầm lặng của người phụ nữ Việt Nam giai đoạn vừa qua. Đọc cứ nhẹ tênh mà đau đáu nỗi niềm.

* Ảnh: Nhà thơ Nguyễn Thị Hồng