Cụ Phan Điện là thân sinh hai luật sư Phan Anh và Phan Mỹ, nhân sĩ nổi
tiếng vùng Đức thọ (Hà tĩnh). Trước CM Tháng 8/1945 Cụ có nhiều bài thơ, xin
giới thiệu hai bài thơ nói lên sĩ khí của Cụ
VUA RA ĐỨC THỌ
Xiếc vùng Đức thọ có vui không?
“Cóc nhái”hôm nay được thấy rồng!
Gái đạo phát tài cười mủn mỉn
Trai “lương”phải tội chạy long tong.
Mề đay xiết kể ơn Hoàng Thượng;
Tường đổ thương thay lũ tiểu đồng!
Đố biết vì ai nên nỗi thế?!
-Vì quan sở tại khéo tâng công!(1)
(1) tôi nhớ, tôi bị người lớn thức dậy lúc 3-4 giờ sáng,mặc áo dài thâm quần trắng mang theo hai lá cờ giấy(cờ tam tài và cờ quẻ ly). Bọn học sinh trường tiểu học VĂN LẠC chúng tôi cùng các trường khác xếp hàng hai bên quốclộ số 8 đợi 4-5 tiếng đồng hồ thì đoàn xe Vua mới đi qua. Lúc xe đến,tất cả tung hô: “HoàngĐế vạn tuế!” “Vạn thọ vô cương!”Xe Vua đi chậm hơn,tôi thấy Vua mặc áo vàng đội khăn xếp màu vàng. Chỗ chúng tôi đón Vua cách Phủ lỵ Đức thọ 6km. Đến tối anh tôi đi học trưòng ở Đức thọ về kể chuyện ,vì chen lấn nhau để xem Vua nên một đoạn tường bao( Công đường quan Phủ) bị đổ làm thương vong một số học sinh.
Thời ấy mà cụ Phan Điện dám “vì quan sở tại khéo tâng công!”nên mới
Gây ra thảm cảnh “Tường đổ thương thay lũ tiểu đòng”! Rất nhiều câu chuyện nghĩa khí của cụ trong lúc đát nước còn bị đô hộ được truyền tụng thời dó.
GỬI HỌC TRÒ LÀM LÝ TRƯỞNG
Anh làm Lý trưởng phải thương dân
Chớ có như ai chỉ vị thần
Các cụ vào ra thường đỡ gậy
Đàn trai giàu có vẫn cầm cân.
Thuế sưu miễn đủ cho nhà nước
Xôi thịt đừng đua mượn tiếng thần
Thầy sợ đi qua nghe chúng chưởi;(1)
Chưởi : “Tiên sư nó,chỉ hay ăn!”
(1)Chưởi:Chửi, tiêng địa phương ĐỨC THỌ