Những năm 80 của thế kỷ trước, thế giới bị thu hút bởi một cái tên từ Liên Xô – ông Gorbachev. Khi l![7019Gorbachev[1]](http://quechoablog.files.wordpress.com/2009/10/7019gorbachev1.jpg?w=232&h=300 "7019Gorbachev[1]")
ên làm Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô, ông ta còn rất trẻ, mới 54 tuổi. Trước đó, lễ đài Lăng Lênin đã chứng kiến rất nhiều vị nguyên thủ quốc gia trên thế giới đến chia buồn hai Tổng bí thư là Chernenko và Andropov lần lượt qua đời. Trong khoảng trống quyền lực được tạo ra đó, Gorbachev nhanh chóng tiến đến đỉnh cao quyền lực.
Ông ta rất năng động, phát biểu nhiều. Những bài phát biểu của ông ta rất hay, ngôn ngữ bóng bẩy, trau chuốt, cách nói, cách trình bày rất ấn tượng, có nhiều ý tưởng. Đây thực sự là một phong cách mới của nhà lãnh đạo một đất nước rộng lớn, đứng đầu phe XHCN như chúng ta thường nói. Thế giới – kể cả phương Tây, lúc ấy như sôi lên với hiện tượng Gorbachev. Báo Le Figaro còn đăng một phóng sự dài kỳ về “Tính năng động Gorbachev”, mình và bạn bè thích thú chuyền tay nhau đọc qua bản dịch của Việt Nam.
Ông ta hay công du nước ngoài. Hết đàm phán về vấn đề hạn chế vũ khí tiến công chiến lược với Reagan, lại gặp gỡ “bà đầm thép” Thatcher, nhà lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình. Ông ta đã đến Việt Nam, song khi ấy chưa nắm chức Tổng bí thư. Mình đã từng đứng trước Sứ quán Liên Xô ở Hà Nội ngắm những bức ảnh chụp về hoạt động của ông. Tuy vậy, lúc bấy giờ ông ta chưa nổi tiếng lắm.
Ông ta có cái vẻ bên ngoài duyên dáng, lịch sự, ăn mặc chải chuốt, đúng mốt. Ông ta lại có cái bớt trên trán, nhìn qua giống như bản đồ thế giới, mọi người lại càng trầm trồ hơn.
Mình say mê nghiên cứu cuốn sách Cải tổ và tư duy mới đối với nước ta và thế giới của ông. Phải nói cuốn sách đó rất hấp dẫn với nhiều ý tưởng mới lạ, ít nhất vào thời điểm ấy. Quan điểm của ông là phải có tư duy mới đối với Liên Xô và thế giới, đưa chủ nghĩa xã hội phát triển theo chiều sâu, đề cao tính dân chủ và tính công khai, đề cao những giá trị chung của nhân loại, xích lại gần phương Tây hơn. Rõ ràng, đó là những quan điểm rất tiến bộ.
Thế nhưng, dần dần, thế giới chứng kiến sự xuống dốc không phanh của Liên bang Xô Viết. Các nước XHCN không còn có thể trông cậy gì ở Liên Xô – quê hương cách mạng nữa. Viện trợ cho VN giảm hẳn xuống. Ông ta dễ dàng đồng ý thống nhất nước Đức. Quá trình xung đột sắc tộc ở Liên Xô và quá trình ly khai của các nước Cộng hòa không thể cưỡng lại. Tình trạng vô chính phủ gia tăng. Trong khi đó, ông ta vẫn say mê với các bài phát biểu, các chuyến công du nước ngoài. Ông ta do dự, không quyết đoán, không tiến hành một biện pháp khả dĩ nào hầu có thể đương đầu với tình hình. Rồi ông ta trở thành Tổng thống đầu tiên và cuối cùng của Liên Xô. Ông ta tuyên bố Đảng Cộng sản Liên Xô tự giải tán. Rốt cuộc, cái gì đến đã phải đến, Liên bang Xô viết sụp đổ.
Và thần tượng trong mình khi đó cũng sụp đổ theo. Rất nhiều người VN – trong đó có mình, thất vọng về Gorbachev.
Thời gian đã lùi xa, lịch sử cho thấy, xét một khía cạnh nào đó, Gorbachev là người dũng cảm. Phương Tây coi ông là nhà cải cách lớn. Nếu không có hiện tượng Gorbachev, sẽ không có việc xuất hiện một loạt các nước dân chủ Đông Âu như hiện nay. Suy cho cùng, dân tộc thì vĩnh viễn, còn chế độ là nhất thời. Sụp đổ là sụp đổ một chế độ, một hình thái kinh tế – xã hội. Như thế, một chế độ không thể đứng vững trước thử thách của thời gian, phải sụp đổ và một chế độ khác ra đời ưu việt hơn, đó là điều tốt cho nhân dân.
Nhưng, quả thật, thần tượng Gorbachev trong mình đã thực sự sụp đổ.
( Nguồn: Blog Lê Mai)