“Tư duy nhiệm kỳ” là cụm từ rất mới. Hình như nó chỉ xuất hiện vài… nhiệm kỳ nay.
Về ngữ nghĩa của cụm từ này, có thể hiểu đơn giản, nó là suy nghĩ của một cá nhân (tất nhiên là cán bộ lãnh đạo) đối với mỗi nhiệm kỳ của mình, đặc biệt là vào “thời kỳ hoàng hôn quan chức”.
Ở giai đoạn này, mỗi cán bộ quan chức thường có hai ý nghĩ xuất hiện. Một là tích cực. Đó là sự trăn trở đã làm được gì và chưa làm được gì khi được Đảng, Nhà nước và nhân dân tín nhiệm giao phó. Tất nhiên vào giai đoạn cuối, họ tự thấy mình cần phải rất nỗ lực để đền đáp niềm tin cậy đó.
Thứ hai là ý nghĩa tiêu cực, nhẹ thì là tư tưởng buông xuôi, nghĩ ngắn hạn, thực hiện triệt để “ngậm miệng ăn tiền”, chây ì chờ khi “hạ cánh an toàn.”
Nặng thì suy nghĩ đã sắp hết nhiệm kỳ nên khi còn quyền, còn chức “tận tâm vơ vét”, quyết “ăn không từ một thứ gì” của nước của dân. Ăn như kẻ sắp chết lo ngày mai mình không còn ăn được nữa.
Tiếc thay, xu hướng tiêu cực này lại đang có nguy cơ phát triển mạnh mẽ đến mức nhiều đại biểu đặt thẳng vấn đề ở cả nghị trường Quốc hội.
Về tư tưởng “buông xuôi”, có lẽ khó có dẫn chứng nào sinh động và chính xác như câu trả lời của Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch Hoàng Tuấn Anh vừa qua. Trước các câu hỏi có phần “gay gắt” của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng bao giờ du lịch Việt Nam bằng Thái Lan, Malaysia, Singapore, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch Hoàng Tuấn Anh đã rất… hồn nhiên:
“Tôi bỏ ngỏ, để cho nhiệm kỳ tiếp theo trả lời. Tôi không dám trả lời…Với tư cách là người đứng đầu ngành Văn hóa, Thể thao, Du lịch, những gì cố gắng rồi nhưng chưa đạt được mong muốn của Quốc hội thì tôi xin chịu trách nhiệm. Và trách nhiệm của chúng tôi sẽ... truyền đạt cho Bộ trưởng kế tiếp”.
Đây là câu trả lời rất thật thà và tiếc thay, nó lại chính xác bởi với 2 nhiệm kỳ, cả chục năm trời (từ tháng 8/2007) đã chẳng làm được, giờ còn mấy tháng nữa thì còn có cách nào khác ngoài nhường lại quyền thừa kế “trách nhiệm” cho người kế nhiệm!?
Song, nguy hiểm hơn nữa là tư tưởng “ăn quả vét” bằng cách duyệt dự án (dư luận cho rằng có thể không ngoài mục đích là để nhận những bó hoa hồng, hoa huệ, hoa lan hay hoa… đồng tiền khổng lồ và tươi thắm) và nhận người, “ban” ghế cho thuộc cấp.
Việc ông Tổng thanh tra Chính phủ Trần Văn Truyền trước khi “hạ cánh” hai tháng “vội vã, cấp tốc” bổ nhiệm 60 cán bộ cấp vụ và tương đương hay ông Giám đốc sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch Nguyễn Thành Rum bổ nhiệm gần 30 cán bộ cấp phòng và tương đương là những biểu hiện không khỏi “băn khoăn”.
Vì sao có hiện tượng này?
Nguyên nhân thì nhiều nhưng có lẽ có một nguyên nhân rất và rất quan trọng. Đó là theo lời ĐB Dương Trung Quốc: “Trách nhiệm thì tập thể, mà quyền lợi thì cá nhân… Trách nhiệm thì trách nhiệm chung, nhưng tài khoản là tài khoản riêng”.
Giải pháp cho vấn đề này, ĐB Dương Trung Quốc và ĐB Lê Như Tiến cùng đề xuất cán bộ quan chức cần phải có lời tuyên thệ.
Ông Phó chủ nhiệm UB Văn hóa, Thanh thiếu niên và Nhi đồng Lê Như Tiến còn thẳng thắn đề nghị: “Thanh tra Chính phủ có những quy định cụ thể, 3 tháng hay 6 tháng trước khi nghỉ hưu, quan chức không được ký bổ nhiệm, đề bạt cán bộ. Việc này, để cho người nhiệm kỳ sau người ta làm. Đồng thời cũng không ký những dự án đầu tư với tiền ngân sách lớn 10 tỷ trở lên hay 100 tỷ”.
Về qui định cấm của ĐB Tiến, có vẻ còn khả thi đôi chút. Còn ý tưởng tuyên thệ, có lẽ khó có hiệu quả bởi “lời thề” dễ “cá trê chui ống”.
Những người có tự trọng thì không thề họ cũng không tham lam và ngược lại, với những ai có tư tưởng “vơ vét” thì với họ, dù có thề thốt cũng không chỉ “cá trê chui ống” mà cả “cá voi” cũng… chui vào ống!
Họ sẽ sẵn sàng bán cả…. thượng đế một khi “được giá”!?
Vả lại, Lễ hội Minh thề ở Hải Phòng đã có từ xa xưa, với lời thề “Lấy chí công làm trọng, không xâm phạm của công” mà vào mỗi kỳ lễ hội, chỉ thấy dân thường còn quan chức thì…. vắng ngơ, vắng ngắt.
Khi nào còn “Trách nhiệm thì trách nhiệm chung nhưng tài khoản là tài khoản riêng” thì lời thề sẽ là… “cá voi chui ống”, phải không các bạn?
Bùi Hoàng Tám