1. Ngày 14-3-1988, trong khi bảo vệ các đảo Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao ở quần đảo Trường Sa, 64 cán bộ, chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam đã hy sinh. Cuối năm 2010, tôi đăng ký tham gia đoàn công tác của Vùng 4 Hải quân đi thăm và chuyển hàng Tết ra khu vực giữa của quần đảo Trường Sa, nơi có các đảo Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao. Khi nguyện vọng được chấp thuận, tôi nghĩ cần làm một điều gì cụ thể hơn cho thân nhân những người đã quên mình vì nước.

Trong số những người lính đã kết thành “vòng tròn bất tử” và ngã xuống trên đảo Gạc Ma có một chàng trai Khánh Hòa, tên anh là Võ Đình Tuấn. Ngày 22-12-2010, ba ngày trước khi lên đường ra Trường Sa, tôi tìm về quê anh, thôn Phú Hữu, xã Ninh Ích, thị xã Ninh Hòa. UBND xã Ninh Ích nhiệt tình cử một cô nhân viên dẫn đường cho tôi.

Cha mẹ liệt sĩ Võ Đình Tuấn sống cùng gia đình anh Dũng, em ruột của Tuấn trong căn nhà khang trang, được Bộ Tư lệnh Hải quân và Lữ đoàn 101 Hải quân đánh bộ hỗ trợ một phần kinh phí. Trên tường nhà, di ảnh Tuấn được treo trang trọng bên bằng Tổ quốc ghi công và Huân chương Chiến công hạng Ba. Ông Võ Ta- cha của Tuấn - nhờ tôi mang ra Trường Sa một lá thư.

Sáng 12-1-2011, Lễ tưởng niệm những người con đất Việt hy sinh trong sự kiện 14-3-1988 được tổ chức tại khu vực đảo Gạc Ma. Tôi đọc to rồi hóa vàng lá thư của cụ Võ Ta. “Cha mẹ Võ Ta - Phan Thị Đay tưởng nhớ con Tuấn đã hy sinh ở Trường Sa ngày 14-3-1988. Mong linh hồn con siêu thoát”.

Gió cuốn tro thư bay lên cao trước khi đáp xuống, hòa vào sóng nước Trường Sa… Bài trên báo Tiền Phong và clip bản tin của VTV1 về lễ tưởng niệm được tôi đưa lên blog, với niềm tin: “Không ai bị lãng quên, không điều gì bị lãng quên!”.

Tôi hồi âm ngay sau khi Trang để lại tâm sự ấy. Sau một tuần, Trang bắt đầu kể về những điều thầm kín, chất chứa trong lòng hơn 20 năm.

Trang là “tiểu thư thị trấn”. Còn Tuấn nhà nghèo, sau buổi học phải đi làm ruộng phụ mẹ. Trang thường từ thị trấn Ninh Hòa, nay là phường Ninh Hiệp, thị xã Ninh Hòa đạp chiếc xe mi ni đỏ vượt hơn 15 cây số vào Ninh Ích thăm Tuấn. Tình yêu của hai người mộc mạc, họ chưa dám cầm tay nhau. Nhưng cha mẹ và bà con lối xóm đều biết chuyện tình cảm của đôi trẻ. Năm 1987, Tuấn nhập ngũ, Trang trở thành sinh viên CĐSP Nha Trang.

Khoảng một tuần sau khi xảy ra sự kiện 14-3-1988, qua loa truyền thanh, Trang nghe tin Võ Đình Tuấn nằm trong danh sách hy sinh hoặc mất tích.

Trong những ngày đau đớn ấy, Trang đến nhà Tuấn viếng anh hai lần. Lần thứ ba, Trang đến khi không có ai ở nhà. Đứng trước cổng, Trang để mặc nước mắt tuôn trào hồi lâu rồi lặng lẽ đạp xe ra về. Trang đã đến nhiều nghĩa trang, mong thấy bia mộ Tuấn để thắp hương nhưng vô vọng.

“Nhiều khi, Trang hy vọng Tuấn không hy sinh, đang ở một nơi nào đó. Một buổi sáng, Tuấn sẽ xuất hiện trước mặt Trang, vóc người tầm thước, nước da ngăm đen, mái tóc quăn, nụ cười chân chất...” Sau gần 10 năm chờ đợi, Trang nuốt nước mắt, sang ngang. Người duy nhất được Trang chia sẻ tâm sự sâu kín là con gái chị. Chính cô con gái bảo Trang lên mạng tìm kiếm thông tin về Tuấn, rồi thốt lên khi vào blog của tôi: “Ảnh bạn của mẹ, sao lại ở đây!”.

Bữa đó, cụ Võ Ta đang ở Bệnh viện Ninh Hòa, cụ bà và anh Dũng đi theo chăm sóc. “Con là Trang đây”, tại bệnh viện, khi nghe câu đó hai cụ ngỡ ngàng rồi ứa nước mắt. “Nếu Tuấn còn, hai đứa đã có con lớn rồi...” Cụ ông nói. “Cứ đến ngày giỗ anh Tuấn là cha mẹ lại nhắc đến chị...” Chị Trang Thu, em dâu anh Tuấn nói.

Buổi tối gặp Trang ở Nha Trang, Tuấn thổ lộ rằng có người khuyên anh ở lại. Tuấn muốn nghe Trang “ừ” về điều đó. Trang đáp: “Chiến sĩ bảo vệ quê hương sao cứ muốn ở lại với người yêu! Chúng mình còn trẻ, tương lai còn ở phía trước, Tuấn hãy đi cùng đơn vị”. Tuấn cười, anh hỏi để hiểu lòng Trang, chứ đã quyết rồi. Tuấn là chiến sĩ, lại giữ toàn bộ quân lương của tàu, không thể ở lại đất liền. Biết là vậy, nhưng 23 năm nay Trang day dứt vì đã không nói một tiếng “Ừ”.

4. Tôi đến thăm nhà Trang, gặp chồng và con gái Trang. Trang đã tâm sự hết với chồng về những nỗi niềm sâu kín. Chồng Trang không giận vợ, anh khen Tuấn đẹp trai, nói “chỉ ghen với người đang sống, sao có thể ghen với người đã khuất.” Trang ước ao được một lần ra tận nơi Tuấn hy sinh, “muốn thấy ngọn sóng nào đã cuốn Tuấn ra đi.” Nếu không được, Trang muốn nhờ tôi thực hiện ước nguyện ấy.

Hôm gặp chúng tôi, anh Dũng cũng nói về nguyện vọng của gia đình. Hai năm trước, ngư dân tìm được ở khu vực Gạc Ma bốn bộ hài cốt liệt sĩ, anh Dũng và em gái anh là Phương đã được lấy mẫu ADN. Kết quả thử ADN không như mong đợi, nên gia đình càng mong được một lần ra thắp hương ở nơi Tuấn nằm lại trong lòng biển.