Nói luôn, thời bây giờ cái gì chả quy ra thóc. Thóc chính là tiền.

Nhớ lại "quy ra thóc" từ dạo làm phim "Đất và Người". Người nổi tiếng với câu nói này là cố nghệ sĩ ưu túTấn Phương, bấy giờ là Vụ trưởng Vụ Văn nghệ, Ban TTVHTW (giờ là Ban TGTW). Anh Tấn Phương là một nghệ sĩ đích thực và rất vui tính, gần gũi các văn nghệ sĩ dù anh làm quản lý tư tưởng văn hóa. Gần gũi được và được dân văn nghệ quý mến không phải bỡn đâu vì đám này chơi chẳng dễ.

Bấy giờ tôi và nhà văn Khuất Quang Thụy viết xong kịch bản "Đất và Người" nhưng bị cho là gai góc quá không ai mạnh dạn duyệt. Đạo diễn Khải Hưng là giám đốc Hãng phim bàn với tôi cách duyệt vòng là mang kịch bản cho anh Tấn Phương đọc giám định giúp. Việc này đi theo đường công văn hẳn hoi. Tôi mang kịch bản đến phòng làm việc và nói luôn mức nhuận đọc. Anh Tấn Phương cười bảo quy ra thóc sớm thế.

Kịch bản được giám định với hai luồng một khen hết lời còn lại là chê đến mức nguy hiểm kiểu như bôi đen xã hội. Nguy to. May mắn anh ký bản giám định tôi cố nèo vào dòng "không đi ngược đường lối chính sách....". Nhờ thế phim được sản xuất và nói thật nó chẳng phải quá xuất sắc hay bôi đen bôi đỏ chi cả.

Hôm liên hoan mời Vụ trưởng Tấn Phương để cảm ơn anh bảo, anh có biết uống rượu đâu chúc mừng Tiến và đoàn phim nhưng nhớ quy ra thóc cho anh nhé. Lại quy ra thóc. Đúng là anh Tấn Phương rất hay dùng từ này một cách vui vẻ. Rất vui bảo anh yên tâm phim thành công là có thóc mẩy quy cho anh.

Phim khởi chiếu có dư luận từ những tập đầu. Đúng thời điểm ấy trên đường đi công tác anh Tấn Phương đột tử. Biết ơn anh và nhớ đến câu vui vẻ của anh hôm mời liên hoan quy ra thóc tôi cùng hai đạo diễn của phim là Nguyễn Hữu Phần và Phạm Thanh Phong mang một phong bì 3 triệu trích từ nhuận bút của chúng tôi đến nhà thắp hương cho anh. Tôi thầm thì với anh, rất cảm ơn anh mong anh nhận cho thóc của anh này. Thóc từ tấm lòng...

Đã hai mấy năm vèo trôi, lãng quên trong tôi từ thóc thì bây giờ nó lại bật ra. Và thật sự ám ảnh.

Thóc.

Thóc chính là tiền và bây giờ nó không còn vui vẻ văn nghệ "quy ra thóc" kiểu trong sáng đáng yêu như nghệ sĩ Tấn Phương nữa. Đất nước giờ cái gì cũng quy ra thóc để mọi tầng lớp quan lại xà xẻo và không ít người trong họ chính vì thế vào lò xộ khám.

Thóc được quy ra từ đất đai, biển bạc, rừng vàng, từ cả những cái chết người dân như vụ Việt Á. Tất tần tật bây giờ cái gì cũng quy ra thóc hết từ hệ thống quyền lực. Đất nước nghèo đi và con người bệ rạc xuống vì thóc.