Những tháng ngày mà nhà thơ Phùng Quán phải sống trong cảnh “Văn chui, rượu chịu, câu cá trộm”, nhiều bậc tiền bối đã kể nhiều lần rồi, tôi là hậu sinh chỉ nghe và không biết tại sao lúc ấy ông bị đối xử như vậy? Chuyện qua rồi đúng sai chẳng phải phần minh phân định. Hôm nay tôi kể câu chuyện của một người đã làm một việc nhỏ cho nhà thơ mà tôi có cơ duyện quen ông, một câu chuyện tử tế hiếm có giữa thời “nguy hiểm rập rình” và nó góp phần vào vô vàn chuyện tử tế để giúp nhà thơ long đong có tinh thần vượt qua sóng gió. Đó là chuyện của người đã đứng tên thay cho nhà thơ. Người đó là em vợ của nhà thơ - Ông Vũ Quang Khải.

Năm 1997, lần đầu tiên ra Hà Nội, với lòng kính phục tác giả của câu thơ đầy khí phách: Yêu ai cứ bảo là yêu. Ghét ai cứ bảo là ghét(Lời mẹ dặn) của thi sĩ Phùng Quán, tôi đã lần đến ngôi nhà nhỏ của ông ven hồ Tây để thắp cho ông một nén nhang, cầu xin ông ban cho tôi chút dũng khí khi bước vào con đường văn nghiệp. Lần ấy, tôi gặp vợ nhà thơ- cô giáo Bội Trâm, một con người lịch lãm, có phong thái đặc thù của Hà Nội xưa. Nghe tôi ở Đồng Nai, bà tỏ ra rất quý, bà luôn nhắc đến tên cậu em út đang "nuôi heo" ở Đồng Nai với ánh mắt khá trìu mến và tự hào rằng đó cậu em được nhà thơ Phùng Quán yêu quý nhất vì cách sống đàng hoàng tử tế.

Nghe vậy mà mãi gần chục năm sau tôi mới có cơ hội gặp ông. Ông kể, năm 1967, ông tốt nghiệp đại học nông lâm, rời Hà Nội về công tác ở Nghệ An. Đây cũng là quãng thời gian mà ông có kỷ niệm không quên với ông anh rể - nhà thơ Phùng Quán. Một buổi sáng, bất ngờ ông nhận được giấy mời đi nhận giải nhất cuộc thi sáng tác văn học, bạn bè xúm lại chúc mừng, ông cũng mừng, nhưng tủm tỉm cười không nói gì, vì ông biết đây là tác phẩm của ông anh rể. Ông đón tàu về Hà Nội lãnh giải, còn nhà thơ Phùng Quán đứng chờ bên ngoài. Ông còn nhớ phần thưởng là chiếc xe đạp Liên Xô, (thời bấy giờ gọi là xe trâu vì nó to lớn kềnh càng), xe đã có nhưng đang chờ người ta ráp. Nhà thơ nghe nói vậy cứ tiếc mãi, bảo: “Sao cậu dại thế, không nhận về nhà mình ráp có phải được cái thùng gỗ, đóng bao nhiêu thứ không?” Kể lại chuyện này xong, ông buồn rầu nói: “ Ngày đó ai cũng nghèo nhưng anh chị tôi nghèo lắm, nhà thơ Phùng Quán rất tiết kiệm, anh tận dụng mọi thứ người ta phế thải để sử dụng” .

Sau ngày đất nước thống nhất, ông Khải vào Đồng Nai làm ở xí nghiệp chăn nuôi heo, trước muôn vàn khó khăn về “đủ thứ chuyện” mà nhà thơ Phúng Quán lặn lội vào Đồng Nai thăm cậu em vợ tử tế của mình, lại còn làm một bài thơ ca ngợi xí nghiệp chăn nuôi do ông Khải làm giám đốc. Một người có tính cách mạnh mẽ như nhà thơ Phùng Quán mà chịu làm thơ ca ngợi chuyện chăn nuôi, hẳn nể phục lắm cậu em mình lắm. Bài thơ có đoạn như sau:

Nhìn ánh ngọc long lanh màu hạnh phúc.

Gương mặt công nhân ấm áp nghĩa tình

Thông minh, kết đoàn, bền gan, nỗ lực.

Nỗi đau trong tôi như được chữa lành!

 

Bụi bẩn cuộc đời, tôi được gột sạch

Khi mang ủng đi qua phòng thuốc sát trùng!

Chuyện đứng tên cho nhà thơ Phùng Quán kiếm sống lúc đó khá nhiều văn nghệ sĩ làm, nhưng ông Khải, một người không dính líu văn chương là một kỹ sư trẻ đầy triển vọng để phấn đấu thành lãnh đạo vẫn dũng cảm giúp anh rể của mình - đó là chuyện hiếm hoi, đáng nể vậy!