Nguyễn Đình Di làm thơ từ hồi học trường Trần Phú bên sông Lấp Hải Phòng. Cậu bé tròn trịa, đậm đà có đôi mắt to ngỡ ngàng nhìn ai cũng như muốn hỏi điều gì đó trong đời! Tôi và Di học chung thầy dạy văn - Đỗ Công Đắc. Hai đứa có những bài văn hay được đọc trên lớp mỗi kỳ làm văn, biết rồi thân nhau…
Ngay từ ngày ấy, Di đã viết những vần thơ tặng tôi:
Nhà Long trong ngõ âm thầm
Có hàng tre hát rì rầm trong đêm
Nhà Long phía mặt trời lên
Có trà nhấp giọng ngọt mềm trên môi
… Nhà Long, một mảng hồn tôi
Có người chia nỗi buồn vui đáy lòng
Tôi nhớ mãi bài thơ đầu tiên Di viết tặng chia sẻ mối tình đầu của tôi:
… Long đã biết khi yêu nhau là thế
Có kể gì đâu địa vị, tiền tài
Hạnh phúc gì hơn! Những buổi chiều tà, ngắm lúc ban mai.
Long sẽ làm thơ - Thu viết những lời âu yếm.
Đất nước bước vào cuộc chiến tranh chống Mĩ. Tôi và Nguyễn Đình Di từ biệt gia đình, người thân, tình nguyện nhập đội thanh niên xung phong (TNXP) chống Mĩ cứu nước vào tuyến lửa Hà Tĩnh, Quảng Bình làm đường Trường Sơn. Tôi nhớ bài thơ “Chúng tôi đi” anh viết năm 1965. Một bài thơ đầy khí thế, hào hùng của tuổi trẻ náo nức lên đường theo lời kêu gọi của Tổ quốc”
18 tuổi đời chúng tôi đi
Chiều nay sóng biển vỗ ầm ì!
Có phải trái tim ta xao xuyến cùng với biển.
Mà phút giã từ những giọt lệ bỗng rơi
Ta chào nhé mái trường thuở nhỏ
Tán bàng xanh dịu mát tuổi thơ
Con đường nắng ngời hoa phượng dỏ
Dòng sông cuộn chảy sóng xô bờ…
4 năm là TNXP. Ngày cầm cuốc, cầm choòng phá núi mở đường, đêm về Nguyễn Đình Di lại lụi cụi làm thơ dưới ánh sáng le lói của ngọn đèn làm bằng quả bom bi ở góc lán. Những bài thơ Di viết về TNXP là những bài thơ hay nhất.
Những chiến sĩ TNXP và bộ đội đã sống hoặc từng đi qua mảnh đất Sơn Tiến – Hương Sơn – Hà Tĩnh, đọc bài thơ “Nhớ về Sơn Tiến” của Di ai cũng nghẹn ngào, rưng rưng nước mắt:
Trên cánh đồng thương nhớ của đời tôi
Thửa ruộng thờ có tên là Sơn Tiến
Mười tám tuổi tôi giã từ quê biển
Neo đầu đời vùi đáy cát sông La…
… Suối cuối làng em còn đến tắm không
Trắng lấp loá thót tim người đứng đợi
Mây óng mượt quay tròn hong bên suối
Hoa dẻ vàng ấp úng ướp vào đêm
Và:
Thơ nghẹn dòng nhớ buổi mẹ và em
Cùng tôi khóc rưng rưng ngày đưa tiễn
Mùa mưa lụt năm nay… Ôi Sơn Tiến!
Ruộng chân đồi cá lư … có lên không?
Bài thơ “Ngôi mộ vong ở cổng trời” Di viết tặng liệt sĩ Nguyễn Thanh Bình hy sinh lúc 17 tuổi và những liệt sĩ TNXP nằm lại trên tuyến đường Trường Sơn
Tôi nghe bạn mình dưới mộ
Lặng lẽ ru những thao thức cõi người
Tiếng đồng đội mình trẻ mãi tuổi 20
Ngôi mộ vong cuộc đời neo hồn lại
Và bài thơ “Hoa trặc trìu” – một khúc ca về hạnh phúc, lãng mạn trữ tình mang nhịp đập trái tim của bao người lính trẻ khi hành quân qua những con suối rừng miền Trung khắc nghiệt, bất chợt gặp những chùm hoa trắng li ti ngát hương theo mãi bước hành quân:
Hoa trặc trìu níu díu dưới trời xanh
Nụ cười dụi vào hoa phấn thơm vàng áo lính
Bom nổ xô em đắm miền cô tĩnh
Để hương trặc trìu nồng lặn đến hôm nay…
… Trong hương trặc trìu tóc bạc đã như mê
Tay che mắt xin lại thời trai trẻ
Để xứng với em, em cười trong trẻo thế.
Anh cũng trong veo như mười tám trong rừng
Ôi mùi thơm lặng lẽ, thấm sâu vào lồng ngực ngát trong bàn tay thợ của Nguyễn Đình Di suốt cuôc đời. (Bài thơ được nhận giải 3 Nguyễn Bỉnh Khiêm Hải Phòng 1995 – 1997).
Năm 1968 hoàn thành nghĩa vụ TNXP, Nguyễn Đình Di trở về thành phố quê hương, làm người thợ chắc tay búa xây dựng những công trình mới. Sau những giờ làm việc mệt nhoài, đêm đêm trở về nhà bên cạnh người vợ trẻ cũng là đồng đội TNXP và đứa con gái nhỏ, anh lại âm thầm, miệt mài làm thơ. Cứ 3-4 ngày Di lại chạy đến đọc cho tôi những bài thơ mới viết còn nồng hơi ấm. Thật xúc động khi đọc những câu thơ Di viết về tình yêu của người thợ:
Em ơi đừng đẩy bàn tay chai ra
Khi anh vuốt ve em bằng bàn tay thô ráp này
Từ trong mỗi ngón tay
Có một trái tim đang dịu dàng nói
Em hãy để những nốt chai của ban ngày dầu dãi
Được nghỉ ngơi trên vùng da ấm mịn của em
Và: .
… Đến đêm khi em đã ngủ
Bàn tay giấu em ủ những câu thơ
Thay lời hát ru… vỗ về giấc ngủ em thật sâu
(Nói hộ bàn tay chai)
Tập thơ Cỏ khát (NXB Hải Phòng – 2009) có 63 bài thì đến gần nửa đứng vững chắc trong làng thơ Hải Phòng. Trong đó, mảng thơ viết về gia đình, bè bạn và tâm tình người thợ được bạn bè, người đọc ghi nhận thành công, như bài thơ “Mẹ của thợ” thật ấn tượng.
Con chí chát búa đe lời của thợ
Giọt mồ hôi cứ ngỡ đủ bảy mầu
Mẹ ru cháu suốt tháng ngày nồng nã
Dìu cánh cò bay trắng những canh thâu
Trong nhà thợ, mẹ hình như không ngủ
Tóc bạc canh gà, giữ lửa qua đêm
Mẹ lầm lụi, nhặt từng hòn than sót
Sáng mai ngày con nhận thổi bùng lên.
Những bài thơ trong tập Cỏ khát sâu lắng về ý, tứ, cấu trúc, tìm tòi về ngôn từ. Nó đã thật sự là tiếng nói tri âm, gợi mở chia sẻ với mọi người về lí tưởng sống, về nhân-nghĩa-trí-tín ở đời. Thơ anh đã thấm được giáo lý của Đạo phật, có sự day dứt, dằn vặt vươn lên đến cõi cao cả của con người. Trong bài thơ “Người nhập đồng” anh viết:
Bay vào trời của lá
Chìm vào đá gặp mây
Khóc rồi hát với bạc đầu gió bể
Tin ngày mai tan được dưới đất này
Mười ngón tay gầy
Tắm lửa mặt trời trên sóng cát
Người nhập đồng khum khum đôi lá khát
Vục lên đầy trăng
Có thể nhặt ra những câu thơ tài hoa, thật đáng trân trọng mà những người làm thơ ước ao có được trong tập Cỏ khát của Di.
Chiếu sáng rõ mặt người bợt bạt
Trái tim oằn như là héo lửa hong
(Tiếng vang)
Hạt lúa chạy vào nhà hí hóp thở
… Mặt biển xám đang phồng lên trước gió
… Rẽ cỏ gà thức trắng ở chân đê…
(Trước biển)
Người chìm đắm ở bến mê
Bóng gầy ngã vào khói sóng
(Phiên chợ)
Người thu khoác nắng cuối ngày
Buông cần sông mấy ngón gầy ngủ quên.
(Câu cá mùa thu)
Câu thơ gầy guộc đẫm trăng
Thắt lòng dịu êm vết bỏng
(Bão mặn)
Năm 2004, chùm thơ của Nguyễn Đình Di được nhà thơ Hữu Thỉnh chọn đăng trên báo Văn nghệ, nhà thơ Trần Đăng Khoa đánh giá là chùm thơ hay nhất 1-2 năm đó. Các bài thơ Nói hộ bàn tay trái, Rượu của bố, Khấn gọi cây, Bến quê, Chùa làng, Một đêm lang thang ở Tam Đảo, Nhớ về Sơn Tiến, Hoa trặc trìu, Khúc tưởng niệm …. được người đọc, bạn văn đánh giá cao, xứng đáng là những bài xuất sắc của thơ Hải Phòng. Tập Cỏ khát theo tôi là tập thơ đáng được giải của thành phố về văn học nghệ thuật.
Năm 2008 Nguyễn Đình Di trình làng trường ca Lộ trình. Đây là sự đúc kết đi tới đích sâu xa lớn lao của đời mình:
Trong văn vắt là những con chữ
Của một người đàn ông tử tế
Của người đàn ông gắng sống đàng hoàng
Hát lời ruột gan
Lộ trình gồm 4 chương với 18 khúc ca nói những lời gan ruột sâu xa, những suy nghĩ dằn vặt của một người làm thơ đã đi suốt cuộc đời với nhân dân lao động, với Tổ quốc yêu thương của mình.
Chương I: “Chúng tôi đi” gồm 3 khúc Trời trong trẻo - Những cây số đầu tiên - Cửa rừng. Di viết về những năm của tuổi thanh xuân trong trẻo bước vào đội ngũ những chiến sĩ TNXP đi mở đường đánh Mĩ:
Chương II: “Những người mở đường” gồm 6 khúc Khai tuyến – Suối hoa trắng – Trong gió – Nắng ở cổng trời – Tiếng gọi – Nương trăng.
Đây là chương thành công của trường ca với những khúc hát lãng mạn, trữ tình bay bổng của tuổi trẻ cách mạng với tầm cao đất nước. Những chàng trai, cô gái TNXP tuổi 16-18 đi vào cuộc chiến tranh với một trái tim quả cảm, tin yêu bằng cả tâm hồn mình, dám hy sinh những gì tốt đẹp nhất cho sự sống còn của những con đường dẫn tới chiến thắng của dân tộc.
Những ngày này
Giờ sinh học dường như quay ngược
đẩy đoàn xe lên dốc
Đêm chuyển thành ngày
Mặt người xanh sắc lá
Tóc đen nhuốm màu đất đỏ
Chỉ những nụ cười sáng láng tin nhau
Trong những ngày lặn lộn bám tuyến đường máu lửa ấy, có biết bao kỷ niệm trữ tình, lãng mạn làm nên những khúc ca trong sáng tuyệt vời của tình bạn, tình yêu.
Tuổi trăng em vừa chặt cây vừa hát
Tuổi xuân anh dồn vào nhát cuốc
Hay:
Em mười bảy dẫn anh về bên suối
Về miền thơ thao thiết của đời mình
Hoa ngời ngợi giữa đôi bờ là nõn
Mắt ai nhìn khoảng lặng chiến tranh
Trong chương này “Nương trăng” là một khúc tình ca tuyệt vời nhất về tình yêu dâng hiến trong chiến tranh làm ta mê đắm. Khi hai người con trai, con gái đến với nhau trong đêm trăng trên những cánh rừng còn vương khói bom
của giặc:
Lặn vào kí ức tôi
Làn hương trinh nữ của da thịt em
Từ cánh võng tôi bật chạy đến em
Như con ong được hương hoa dẫn dụ
Đến nơi ta hẹn nhau qua ánh mắt ban chiều
Góc nương ấy khói bom còn khét cháy
Đêm trăng này chỉ riêng có hai ta…
Và:
Trên nương trăng này ta đã khóc khi nhận của nhau
Giọt mồ hôi thơm lừng rịn ra từ da non mềm mại
Hương loài hoa không tên thảng thốt kết trái
Trong tiếng đôi công tố hộ
Trong tiếng hoẵng kêu sương giữa mùa cưới nghẹn ngào…
Đó là tình yêu lãng mạn bay lên của đôi lứa trong cuộc chiến tranh chống Mĩ ngày ấy.
Mây nói lời mịn màng của hai cánh tay đang ôm cổ anh
Nói lời hai đôi chân mê man như rễ quấn
Có tiếng cánh vỗ trong trời gầy của anh
Có tiếng suối chảy trong biển héo của em
Có tiếng hạt cựa mình trong đất ẩm.
Chương III: “Vùng gió mặn” với các khúc Người về - Một khúc tâm tình của thơ - Thành phố của tôi - Tự khúc - Hát với cơn say - Tôi tin. 6 khúc ca trong chương này, Nguyễn Đình Di nói về thành phố quê hương, về gia đình thân yêu của mình, về những ngày vất vả gian lao dựng xây thành phố bằng đôi bàn tay thợ. Có nhiều khúc, những đoạn thơ thật mạnh mẽ, ấn tượng, làm người đọc không thể quên…
Chương IV: “Nơi tôi về” gồm 3 khúc – Bài ca của con chim biển – Ngọn lửa – Tuyến vượt là chương Nguyễn Đình Di khẳng định niềm tin của mình với thơ ca, với tình yêu nhân dân, tình yêu Tổ quốc. Anh chấp nhận sống nghèo, vất vả, vững bước đi trên lộ trình của mình đã vạch để đến được với con người đích thực, con người viết hoa như anh mong ước hết mình vì nhân dân, Tổ quốc Việt Nam yêu quý của mình.
Có một người đàn bà
Đẻ ra bầu trời
Bầu trời sinh thành lửa
Ngọn lửa yêu thương
Con đường mà Chúa, Phật, Thánh, Thần và Người.
Đều gọi là Con
Và Thơ
Nhỏ nhoi
Bình yên
Tận tuỵ cháy suốt lộ trình
Gần 40 năm làm thơ, Nguyễn Đình Di đã có tập thơ in chung (Người miệt biển, Hoa muống biển) và 2 tập thơ riêng Mưa đền cây, Cỏ khát cùng trường ca Lộ trình đó thực sự là những trang thơ giàu cảm xúc yêu người, yêu đời, dằn vặt xót xa mong ước cho cuộc sống ngày một tốt lành, ý nghĩa hơn…
Đây chính là mục đích của nhà thơ cầm bút bằng bàn tay thợ vương mãi hương hoa trặc trìu trong trẻo suốt đời mình./.
Đ/c : 52/29 đường vòng Hồ Sen
ĐT : 0944435036 N. L. K