Trang chủ » Bầu bạn góp cổ phần

Một nền văn học thực dụng tủn mủn

Nguyễn Đình Chính
Thứ năm ngày 12 tháng 2 năm 2009 4:31 AM

 
       Có một thực tế hiển nhiên hiện nay ở trong nươc, các văn nghệ sĩ không chỉ sáng tác theo khuynh hướng hiện thực xã hội chủ nghĩa nữa .Khuynh hương này đã mất vị trí độc tôn mà nó chiếm lĩnh suôt mấy chục năm nay .
 
              Tôn trọng đa nguyên văn học
 
       Chấp nhận nhièu  khuynh hướng sáng tạo,cũng có nghĩa là Văn nghệ đã chấp nhận  tính chât đa nguyên của một xã hội văn chương dân sự.  tổ chức đảng (đảng đoàn ) của hội nhà văn im lặng  không có ý kiến công khai phản đối việc trao giải thưởng văn học của  hội nhà văn và một sô hội văn nghệ địa phương tặng cho những tác phẩm rõ ràng là đi ra ngoài khuynh hương hiện thực XHCN.  ( thơ Trần Dần, Ly Hoàng Ly và tiểu thuyết cuả Thuận (một nhà văn ở hải ngoại) v.v…Và đảng đoàn lãnh đạo hội nhà văn cũng  không có ý kiến gì công khai ủng hộ hoặc phản bác bài viết  “ sách đen . vấn nạn và giải pháp” đăng tải trên báo Bắc giang trong tháng 1 -2009  kết tội rất nặng nề những tác giả và tác phẩm của Đỗ Hoàng Diệu , Hoàng Minh Tường , Phạm Ngọc Tiến và Lê Mai, khiến dư luận bỗng nhiên rùng mình nhớ lại cái không khí phê bình văn học đấu tố, lạc hậu , rất khó chịu của mấy chục năm về trước.
  Tự do sáng tạo được các cơ quan lãnh đạo tôn trọng. Nhưng cũng đừng mơ hồ là các cơ quan này buông lỏng vai trò lãnh đạo của mình.. Cho đa nguyên nhưng có định hướng, có kiểm soát. Cũng giống như thực hiện nền kinh tế thị trương tự do nhưng phải có định hướng XHCN . Nhứng tác phẩm trong hoặc ngoài luồng hiện thực XHCNđã cả gan  xoi mói ( mà thường là đá đểu) vào những vấn đề kiêng kị ( gần đây được chuyển sang một cách gọi  mới là nhạy cảm ) đều được xử lý tức khắc.   Một thí dụ triển lãm cái bỉm của hoạ sĩ Trương Tân ở viện Gớt năm 2006. Tiểu thuyết “ Ba người khác “ của lão nhà văn Tô Hoài…tuy nhiên xử lý này cũng chỉ dừng lạỉ mức độ phê phán không cho tiếp tục trưng bày hoặc không cho tái bản, chứ không áp dụng biện pháp trùng phạt về thể xác tác  giả ( bắt bớ , tù tội hoặc sa thải ra khỏi nơi làm việc). Gần đây nhất, trả lời phỏng vấn trên trên một tờ tạp chí chính thống ( Văn nghệ quân đội ), ông Hoàng Hữu Phú, một yếu nhân của ban tuyên giáo trung ương Đảng đã nói rõ cần phải tạo điều kiện cho trí thức văn nghệ sĩ phát huy sáng tạo. Thậm chí vị yếu nhân này còn nói tới một thuộc tính của trí thức là phản biện. Và đảng CS tôn trọng cái quyền tối thiểu này của tri thức văn nghệ sĩ.

          Văn học sa lầy  chạy trốn  trách nhiệm
 
      Nhưng sự đa nguyên trong sáng tạo văn học này có  tạo ra những tác phẩm lớn có tác dụng giải phóng tâm hồn con người, mang lại một luồng gió mới tự do dân chủ cho xã hội .
    Câu trả lời là không .
    Bởi vì cái nền văn học đa nguyên  này đang bị  sa lầy,  thị hiếu nghệ thuật thực dụng rất thô sơ, tầm thường của một xã hội đang chuyển động trong nền kinh tế thị trường tự do trong khuôn khổ định hướng XHCN.
    Nếu bây giờ  dạo qua các quầy sách ở Hà Nội hoặc Sài Gòn thì thấy ngay điều đó. Hàng ngàn các đầu sách bầy la liệt chen nhau chật cứng trên sạp .Bìa ngoài xanh đỏ tím vàng loè loẹt phần lớn là vẽ môi, lưng và những chỗ gợi cảm trên thân hình con gái. Bên trong thì toàn chuyện ru ngủ những tình cảm tầm tầm, khuyến khích những dục vọng hàng chợ, đưa ra đáp số giải toả những bức xúc nửa vời về vài ba vướng mắc nhỏ mọn, nhạt nhẽo của đời sống. Những tác phẩm đó đồng loạt bảo nhau chạy cho xa những mâu thuẫn to lớn, chủ yếu, cốt lõi trong  xã hội hiện hữu đang làm  dằn vặt, cào xé  tình cảm, rung chuyển suy nghĩ và đảo lộn lòng tin của  hàng triệu, hàng triệu  người lao động trong xã hội.

            Tự nguyện  thoả hiệp đánh mất mình
 
   Trong bản chất sâu sa của mối một nhà văn ở VN đều mang đậm tính thực dụng chính trị rất tủn mủn ngàn đời của người châu Á.  Mục đích cầm bút của họ không thuần khiết, độc lập, trong sáng. Họ sẵn sàng tự  nguyện hoặc không tự  nguyện ( thoả hiệp ) bán ngòi bút của mình  phục vụ  cho một thế lực nào đó, cho một cái gì đó sẽ mang lại lợi nhuận tiền bạc, tên tuổi, quyền lợi,  địa vị, danh vọng cho chính họ. Điêù  đó cũng có nghíã là họ tự  nguyện đánh mất mình, đánh mất cái con người nhà văn của họ. Dư luận xã hội choáng váng khi nhận ra điều này qua  hồi kí “ Đi tim cái tôi đã mất”  của Nguyễn Khải ( giải thưởng văn học nghệ thuật HCM) , một nhà văn thông minh, tài ba  nhất trong thế hệ chúng tôi (  suy tôn của ông  Nguyên Ngọc, bạn văn đồng hành của ông Khải. Ông Ngọc đã từng được đảng  tin cậy giao cho trọng trách bí thư đảng đoàn lãnh đạo hội nhà văn VN  ). Nhà văn thông minh, tài ba  nhất mà còn như vậy  thử hỏi các nhà văn khác thì như  thế nào. Tất nhiên, ông Nguyễn Khải chỉ đại diện cho chính bản thân ông chứ không thể đại diện cho tất cả các nhà văn cùng thế hệ với ông . Hiện tượng Nguyễn Khải, một nhà văn cốt cán của chế độ đột nhiên xám  hối hay phản tỉnh, cũng  khiến dư luận người đọc buộc phải hoài nghi cái gọi là nhân cách của những người cầm bút sớm nắng  chiều mưa rất không ổn như thế và đó cũng là một lời giải đáp tại sao ông Khải và nhiều nhà văn khác  đã  không  thể  sản sinh ra được nhứng tác phẩm lớn ngang tầm thời đại, đáp ứng được những mong mỏi thiết tha của đảng đã bỏ ra khá nhiều công sức ,tiền của chăm nuôi, bồi dưỡng cả một đội ngũ không ít các nhà văn sát cánh đứng chung văn đàn với  Nguyễn Khải .
 
            Khó gột rửa
 
    Các nhà văn của  thế hệ lớp sau Nguyễn Khải ( hiện đang là lực lượng chủ lực của nền văn học) không bắt buộc phải sáng taọ theo khuynh hướng hiện thực XHCN mà được hưởng luồng gió mới tụ do chọn lựa các khuynh hướng sáng tạo. Tuy vậy, rất nhiều ngưòi cũng vẫn mang trong mình cái thuộc tính thực dụng chinh trị tủn mủn như các tiền bối của họ. Xã hội hiện đại VN hôm nay, một xã hôi kinh tê thị trường tự do có định hướng XHCN đang là một miếng mồi ngon, nhưng cũng là  cái bẫy  chết người cho những ai cầm bút chưa kháng cự lại được thuộc tinh ham muốn thực dụng chính trị tủn mủn  xa lạ cái thuần khiết, trong sáng, độc lập mà mỗi nhà văn luôn phải luôn bảo vệ, giữ gìn còn hơn cả giữ gìn con nguơi của mắt mình. Hơn thế nưa, thế hệ các nhà văn này lại còn thường trực bị khuynh loát bởi những khuynh hướng chống cộng hẹp hòi, dữ tợn một mất một còn trong văn học của khá  nhiều các báo mạng ,báo giấy và cơ quan thông tin  bên ngoài dội vào.
   Nhìn toàn cảnh, cái nền văn học  đa nguyên thực dụng tủn mủn này cộng thêm cái thuộc tính  thực dụng chính trị tủn mủn  cố hữu của người châu Á  rất khó gột rửa  được trong bản chất của tùng nhà văn, cho nên, hy vọng sẽ tạo ra được  những tác phẩm lớn trong vài thập kỉ tới chỉ là một ảo giác.
  Tuy nhiên, có thể sẽ có những bất ngờ không thể tưởng tượng được như trong môn bóng đá. Sẽ có những nhà văn lớn, những tác phẩm lớn vụt hiện. Nhưng chắc chắn đó chỉ là số ít, là  đơn lẻ nếu không muốn nói là đơn độc.
  Không biết có phải đây đang là  những bức xúc, băn khoăn của đông đảo người đọc, của những nhà văn  và cũng có thể lại  là những lo âu, lúng túng của  các cơ quan đang dóng diết lãnh đạo, đưa dắt và định hướng nền  văn học  ?