Triều Đông Hán, Mã Viện là tướng tài xuất chúng.

Ông là con cháu đời sau của danh tướng Triệu Xa thời Chiến Quốc. Mồ côi cha từ nhỏ, dựa vào các anh để sống. Thấy em còn nhỏ đã có chí lớn. Các anh quyết cho Mã Viện đi học thi thư, binh pháp.

Đời Vương Mãng bốn phương đại loạn. Mã Viện im lặng nhìn thiên hạ. Lạnh lùng nghiên cứu thời cuộc. Cường hào Nguy Hiêu nổi binh cát cứ tự xưng «Tây Châu thượng tướng quân». Công Tôn Thuật xưng đế ở đất Thục. Lưu Tú cũng lên ngôi Hoàng đế ở Nam Hạo...

Thiên hạ hình thành bốn tập quyền.

Mã Viện trước hết đến với Công Tôn Thuật.

Mã Viện với Công Tôn Thuật đồng hương, lại cùng học. Chơi với nhau thân thiết từ bé. Tiếp bạn cũ mà Công Tôn Thuật bày đặt nghi trượng, hộ vệ nghiêm mật, cung cách đế vương. Cốt phô trương uy quyền. Gặp nhau Công Tôn Thuật chỉ nói vài ba câu khách sáo. Rồi ngự giá quay vào Hoàng cung. Không ngừng gật đầu với các quan tả hữu rạp mình kính lạy.

Công Tôn Thuật muốn phong Mã Viện làm Đại Tư Mã.Nhưng Mã Viện từ chối.

Bởi ông cho rằng thiên hạ đang hỗn loạn, lòng dân ly tán. Lúc này rất cần phải thu phục nhân tài. Người đó phải là bậc minh quân, có thiên tính chính trực, nhân từ, đầu óc tỉnh táo, ý chí kiên định. Mọi việc đều vì dân chứ không phải vì mình. Là người khiêm nhường biết nghe, biết học hỏi, khắc chế dục vọng, hành sự luôn theo pháp luật và nhân nghĩa. Chứ không theo chủ ý của mình. Nhưng Công Tôn Thuật lại ngông nghênh tự phụ. Loại người này chẳng qua chỉ là ếch ngồi đáy giếng. Không phân tích nổi thời thế. Không biết dùng lễ nghĩa chiêu hiền đãi sĩ thì làm sao lập nên nghiệp lớn.Không thể cộng sự với ông ta được.

Rời Công Tôn Thuật. Mã Viện tìm đến với Lưu Tú.

Quang vũ đế Lưu Tú mặc quần áo bình dân nghênh tiếp Mã Viện. Nét mặt tươi cười, tâm tình cởi mở, hàn huyên cùng ông ngay hành lang cung Tuyên Đức. Lưu Tú khiêm nhường nói: «Biết tiên sinh là bậc trượng phu. Lại đã từng chu du khắp thiên hạ. Tiếp kiến với các bậc đại vương. Hôm nay được ngài hạ cố tới thăm khiến tôi vô cùng vinh hạnh». Chỉ đôi câu xã giao. Rồi hai người ý hợp tâm đồng cùng luận bàn thế sự.

Mã Viện nói: «Ở thời buổi này. Trong «Kế sách dùng người» Bệ hạ phải mở rộng cửa. Để chẳng những nhà vua có quyền chọn bề tôi. Mà bề tôi cũng được quyền chọn vua. Không chỉ cấp trên có quyền chọn cấp dưới. Mà cấp dưới cũng được quyền chọn cấp trên. Có như thế thì người tài mới tìm được đúng người tài. Mới hợp nhau sả thân vì xã tắc. Mới thu hút được trí tuệ khắp thiên hạ. Nếu chỉ nhà vua có quyền chọn bề tôi. Nếu chỉ cấp trên có quyền chỉ định cấp dưới. Tất sẽ sinh độc tài. Các bậc sĩ phu sẽ không tâm phục khẩu phục. Sẽ ngoảnh mặt quay lưng. Quốc gia suy vong là khó tránh. Sĩ phu thời nào cũng có. Người ta trăn trở về vận nước. Người ta muốn đóng góp tiếng nói, việc làm vì xã tắc. Trung ngôn thường nghịch nhĩ. Dù thế nào Bệ hạ cũng cần trân trọng tiếp thu...».

Quang Vũ đế Lưu Tú chăm chú lắng nghe.

Đàm đạo hồi lâu với Lưu Tú. Mã Viện nhận ra rằng. Tư chất con người này xứng bậc đế vương. Biết nhìn xa trông rộng. Biết thu phục nhân tài. Biết thương dân, lo việc nước. Xứng làm minh chủ để phò.

Mã Viện quyết định theo Lưu Tú.

Lưu Tú coi ông như bậc đại phu.

Đáp lại Mã Viện đã đem hết tài năng của mình phụng sự. Trong chiến dịch tiến quân đánh về phía Tây mở rộng lãnh thổ. Lưu Tú triệu Mã Viện tới bàn kế sách. Mã Viện đã dùng gạo, ngô, cát sỏi, rêu, cỏ... gắn bằng keo hồ, xếp thành địa hình vùng đất Lương Châu. Với đủ rừng, núi, sông, ngòi, đường xá, đèo dốc... Để phân tích mưu lược và kế hoạch tác chiến.

(Mã Viện là người đầu tiên trong lịch sử chiến tranh. Lập sa bàn quân sự dùng cả trong chỉ huy, chiến đấu và huấn luyện).

Bằng mưu lược siêu phàm của Mã Viện và Lưu Tú là bậc minh chủ biết tôn trọng sử dụng. Mà triều Đông Hán đã có được những chiến công lừng lẫy.

Rõ ràng nội hàm «Kế sách dùng người». Không chỉ cấp trên có quyền chọn cấp dưới. Mà cấp dưới cũng được quyền chọn cấp trên. Hai việc đó song song kết hợp nhau. Quan trọng như nhau.

Làm được thế mới thu phục hiền tài khắp thiên hạ. Làm được thế mới tạo ra «Nguyên khí Quốc gia». Làm được thế thì những kẻ bất tài dù ngụy sảo cách nào cũng bị đào thải. Làm được thế mới khuyến khích được nhân tài ở mọi tầng lớp xã hội. Làm được thế khắp nơi sẽ «ra ngõ gặp nhân tài». Làm được thế Nước sẽ thịnh. Dân sẽ an.

Nếu nhà vua. Nếu cấp trên. Độc quyền, độc tài. Tự cho mình được chọn, được chỉ định việc dùng người theo mệnh lệnh. Theo kiểu «Con vua lại làm vua». Theo cảm tính. Theo vây cánh. Theo lợi ích riêng... Vai trò Người Dân. Vai trò hiền tài bị gạt ra ngoài. Thì chỉ tạo ra những cây sâu củi mục mà thôi.

Là đồng nghĩa với thất bại.

Với quốc gia suy vong.